Arxip
2010-06-14
1904 - Yili yapon déngizida partlighan rus - yapon urushida char rusiyining meghlup bolushi, char rusiyining we kéyinki lénin, stalin rusiyisining tashqi siyasitini we asiya siyasitini özgertiwetken.
2010-06-08
Amérika yéqinda dölet bixeterliki istratégiyilik höjjiti élan qilip, prézidént obama "amérikining yéngi istratégiyilik orni - yer shari boyiche rehberlik ornini qoghdash we dawamlashturush " dep atidi.
2010-06-04
"Büyük ira" tor béti 6 - ayning 2 - küni mundaq xewer tarqatti: bu yil 1 - aydin bashlap bügün'giche shinjin shehiridiki fushikang zawutida 12 neper ishchi égiz binadin özini tashlap ölüwaldi. Teywenlik bashquruwatqan bu shirket 8 yüz ming ishchisi bar shirket bolup, ishchilarning özini öltürüwélishi xelq'ara ghulghuligha aylinip qaldi.
2010-06-03
Uyghur rayonida, Uyghurlarni asas qilghan yerlik xelqning xitay hakimiyitige bolghan naraziliq we qarshiliq körsitish heriketlirining shiddet bilen küchiyip bérishi, yene buninggha mas halda, Uyghurlar bilen xitay köchmenliri otturisidiki milliy ziddiyet, ixtilap we toqunushlarning yildin - yilgha éship bérishi, peqet xitay döliti bilen Uyghur rayonining amanliqi, muqimliqi we bixeterliki üchünla emes, hetta dunya bixeterliki we amanliqi üchünmu jiddiy xewp shekillendürmekte.
2010-06-01
1865 - Yili 5 - ayning 31 - küni, amérikida shimal - jenub urushi axirlashqan kün, urushning is - tütekliri tarqilip ketkendin kéyin, köpeygen bir nerse qatar - qatar qebriler idi. Bu urushta bir nechche yüz ming amérikiliq yash hayatidin ayrilghan idi. Qebrilerni yoqlighanda shu chaghda bir - birige qarshi urushqan her ikki terep birlikte yoqlighan idi. Shunga 5 - ayning 31 - küni amérikida xatirileydighan, esleydighan bir kündur.
2010-05-28
2010 - Yili 5 - ayning 26 - küni junggogha nezer tor bitide "iran némishqa junggodin yüz örimidi? chöchügidek mexpiyetlik ashkara boldi" mawzuluq maqale élan qilindi. Bu maqalining kélish menbiyi (51 herbiy ishlarni közitish ishxanisi) déyildi.
2010-05-25
Yéqindin béri xitayda yesli balilirini öltürüsh weqeliri, öy köchürüshke narazi bolup adem öltürüsh weqeliri yüz bérishke bashlidi. Lyawningda yang yi isimlik bir kishi bir emeldarni yette qétim pichaq urup öltürüwetti.
2010-05-21
Ottura sherqte iranni qollawatqan, afriqida darfor qirghinchiliqini peyda qilghuchi sudan beshir hakimiyitini qollighan,jenubiy asiyada pakistanni qollap, pakistan bilen hindistan otturisidiki ziddiyetlerning üstige yagh chachqan, nobil tinchliq mukapatining sahibi ang sang sukini nezerbent qilghan bérma eksiyetchi hökümitini qollighan xitay mustemlikichiliri, shimaliy asiyada 1950 - yillardin bashlap qollap kéliwatqan shimaliy koriyining mustebiti kim jung'élni béyjingni ziyaret qilishqa mexpiy teklip qildi, kim jung'él sezgür waqitta béyjingni ziyaret qilip, jungnenxey bilen néme toghrida néme sözleshti héchkim bilmeydu.
2010-05-18
1919 - Yili xitayning dangliq yazghuchisi lushün "sewdayi xatirisi" mawzuluq esiride "junggo jem'iyiti yaki fé'odalizm ademlerni yep ketti. Ademlerni qutuldurunglar!" dep towlighan, aridin texminen 60 yil ötkende béyjingliq yazghuchi lyu shinwu "sinip mudiri" mawzuluq esirini yézip, "junggo jem'iyiti oxshashla fé'odal sotsiyalizm balilarni yep ketti, balilarni qutuldurunglar !" dep towlidi.
2010-05-14
-- Alaqidar metbu'atlar 5 - ayning 13 - we 14 - künliri, amérika,junggo ikki dölet washin'gtonda kishilik hoquq söhbiti ötküzidu, dep xewer tarqatqandin kéyin, junggoda kishiler bu söhbetke yuqiri derijide diqqet aghdurdi we ümid baghlidi, emma men, bu ishtin gumanlinimen, deydu -- "boshün tor béti"ge "amérika, junggo ikki döletning kishilik hoquq söhbiti bir meydan oyun" mawzuluq maqale yazghan béyjingliq yazghuchi gaw xungming ependi.
2010-05-12
2010 - Yili 5 - ayning 10 - küni moskwada qizil meydanda fashizmgha qarshi urush ghelibisining 65 yilliqini tebriklep herbiy parat ötküzüldi. Gérmaniye bash ministiri an'gila mérkél, xitayning re'isi xu jintaw qatarliq bashqa dölet rehberliri, rusiyining prézidénti médwédéf, bash ministiri wiladimir potin qatarliq rehberler bilen herbiy körek meydanida bille boldi. Qiziqi we yéngi xewer shu boldiki, bu qétimqi herbiy paratqa amérika, en'gliye, fransiye, polsha qatarliq döletlerning qismen eskiri qisimliri qatnashturuldi.
2010-05-11
Uyghur aptonom rayonluq partkomning sékritarliqidin qaldurulghan wang léchüenning, xitay kommunistik partiyisi siyasi - qanun komitétining mu'awin re'islikige teyinlen'genliki, chet'ellerdiki Uyghurlar arisidila emes, hetta xitay démokratliri ichidimu jiddiy talash - tartish peyda qilmaqta.
2010-05-10
Bu yil 1 - aydin bashlap taki hazirghiche bolghan ariliqta, xitayning uzun yillardin béri yalghanchiliq bilen tikligen qismen xelq'ara obrazi tamamen tökülüp boldi. Chet'el dölet bashliqliri, shunche jiddiy teyyarliq qilip, 4 - ayning 30 - küni échilish murasimini ötküzgen shangxey körgezmisige qatnishish bu yaqta tursun, bu körgezmige nezer - közinimu sélip qoymidi.
2010-05-05
4 - Ayning 29 - künidin 30 - künigiche bélgiyining paytexti bryussélda chaqirilghan Uyghur mesilisi boyiche xelq'araliq ilmiy muhakime yighinida, yawropa parlaménti ezaliri, xelq'araliq kishilik hoquq teshkilatlirining mes'ulliri, Uyghur mesilisini tetqiq qiliwatqan chet'ellik mutexessisler we rabiye xanim bashchiliqidiki Uyghur wekilliri teripidin eng köp tekitlen'gen hem talash - tartish qilin'ghan mesililerning biri bolsa, kommunist xitay hakimiyitining "aptonomiye" dégen bu uqumgha bolghan yüzeki we exmiqane qarishi, shundaqla xitayning sherqiy türkistan we tibetnimu öz ichige alghan aptonomiyilik jaylarda ijra qiliwatqan atalmish "aptonomiye" siyasitining mahiyitidin ibaret idi.
2010-05-04
Xitayning nurghunlighan qelemkeshliri, iqtisadshunasliri, hetta iqtisadshunas lang shyenfing, xé chinglyen, jyang jadün, xu shawjang qatarliqlar junggoda öy - imaret tijariti gumran bolidu, dep uzundin béri nurghunlighan maqalilerni yézip kélishti. Menmu xitay qelemkeshler ispatlap chiqqan sanliq melumatlargha asaslinip, xitayning iqtisadi omumyüzlük gumran bolushtin awwal, junggoda iqtisadi tereqqiyatning halqisi dep qarilip kéliwatqan öy - imaret tijariti awwal gumran bolidu dégen köz qarashqa kelgen we shundaq mezmunda léksiyiler sözligen idim. Emma buning eksiche, xitayning iqtisadi dawamliq tereqqi qiliwatidu.
