Uyghur élide eydiz künsiri yamrimaqta (2)


2004.11.30

Uyghur élide eydizler yiligha 10 mingdin köpeydi

aids.jpg

Uyghur élining eydiz weziyiti heqqidiki axbaratlardin melumki, Uyghur élide 1995 - yili tunji eydiz bayqalghan idi. Emma istatistikiliq melumatlarda körsitilishiche Uyghur élide eydizning tarqilishi intayin téz bolghan. Yeni 2000 - yilgha kelgende Uyghur éli eydiz bilen yuqumlan'ghuchilar sanining köpliki jehette yünnendin qalsa ikkinchi orun'gha chiqqan. Shundaqla, her yili eydiz dep tizimlatqanlar 1000 din köpeygen. Bezi mutexessisler, Uyghur élide eydizlerning yiligha on mingdin köpiyiwatqanliqini ilgiri sürmekte.

Radi'omizning ilgiri ürümchi qizil kirst jem'iyiti achqan eydizdin meslihet sorash ornidin ige bolushiche, Uyghur élide eydiz bilen yuqumlan'ghanlarning ٪ 95 tin köpreki Uyghurlar bolup, ular asasen zeherlik chékimlikni okul qilip urghuchilar iken.

Nöwette xitaydiki eydiz mutexesisliri Uyghur élidiki eydizbilen yuqumlan'ghuchilar sanini texminen 90ming etrapida dep körsetmekte.

"Ghuljida 12000 din artuq ademni tekshürgende 3000 din artuq adem eydiz késili chiqiptu"

Xitay hökümiti Uyghur élide eydizning aldini élish teshwiqatigha küch ajritiwatqandek körünsimu emma hazirgha qeder Uyghur élide mexsus eydiz dawalash ornidin birimu qurulghini yoq. Igilishimizche zeherlik chékimlik tashlatquzush ornida dawaliniwatqanlarning ehwali téximu xeterlik bolup, u jayda öz ara yuqumlinish éhtimali intayin yuqiri iken.

Uyghurlargha eydizning tiz sür'ette tarqilish sewebliri néme?

Uyghurlar'arisida eydizning bundaq téz hem keng da'iride tarqilish sür'iti kishini chöchitidu. Bezi Uyghurlar buning sewebini zeherlik chékimliktin körse yene beziler xitay hökümitining Uyghur élide qolliniwatqan siyasitidin köridu. Yene bir qisimliri bolsa eydiz mesililirining bügünkidek derijide yamrishigha yuqiriqi ikki sewebtin bashqa diniy we milliy exlaq qarashning töwenlikidin kélip chiqiwatqan aqiwetler sewebchi ikenlikini körsitidu.

Xitay hökümitining Uyghur élide künsayin yamrawatqan eydiz we zeherlik chékimlik mesililirige qandaq pozitsiye tutup kéliwatqanliqi we qandaq bir siyaset qolliniwatqanliqi heqqide belgilik melumatqa ige bolghan, ilgiri ghuljida saqchi bolup ishligen, nöwette gollandiyide yashawatqan bextiyar ependi, eydizning Uyghur élide bu qeder téz tarqilish sewebliri heqqide biz bilen söhbette boldi:

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.