Хитай 40 йилдин буян уйғур елида атом бомба синақлирини елип барди

Буниңдин қириқ йил илгири, йәни 1964 - йили 16 өктәбир, чүштин кейин саәт бирдә "бом" қилған аваз билән уйғур дияриниң асминини зәһәрлик ис түтәк қаплиған иди. Бу хитайниң тунҗи атом бомба синиқи елип берилиши һесаблиниду. Хитай бу қириқ йил ичидә уйғур елида 46 қетим йәр үсти һәм асти атом бомба синақлириниң ғәлибилик елип берилғанғанлиқини елан қилған иди. Буниңдин башқа нәтиҗисиз болған елан қилинмиған атом синақлириниң сани намәлум.

• Мухбиримиз гүлчеһрәниң бу һәқтики программиси
• Download story audio

Сирлиқ җай

Уйғур дияриниң байинғолин районидики балғунтайниң шәрқидә һичқандақ хәритигә чүшүрүлмигән, пәвқуладдә аманлиқ тәдбирлири елинған малән исимлик бир шәһәр бар.

Бу шәһәр хитайниң атом тәтқиқат мәркизи атом қоюп бериш понкити вә атом қоманданлиқ шитаби җайлашқан мәйдани. Тарим ойманлиқиниң оттурсидики тәклимакан чөлиниң шәрқий шимали һәмдә лопнур көлиниң шималидики лопнур чөли райони болса хитайниң 33 -, 34- вә 733- поликлири тәрипидин қоршалған атом синақ мәйдани. Бу икки орун йәрлик хәлқ аяқму бесип бақмиған чәкләнгән район. Һәтта 114 телифон номури сораш истансисидиму уларниң тизими йоқ.

Нөвәттә хитай өзиниң тунҗи атом бомба синиқини ғәлибилик елип барғанлиқиниң 40 йиллиқини тәбриклимәктә. Хитай ахбаратлиридиму бу бир нәччә күндин буян буниңға даир тәшвиқатлар көрүлмәктә.

Кона хәвәр

Хитайниң тунҗи атом синиқиниң уйғурлар диярида һичқандақ мудапиә тәдбирлири елинмастин туюқсиз елип берилиши, қириқ йил илгирики шу вақиттиму хәлқараниң диққитини қозғиған иди.

Бу һәқтә "ню-йорк дуня телигирафи" гезитиниң баш бетидә " қизил хитай тунҗи атом бомбисини атти" дигән темида баш мақалә елан қилған. Мухбир даниал созирләндниң бу хәвиридә "қизил хитай -1946йили 16 - өктәбир бейҗиң вақти саәт 3 дә тунҗи атом бомбисини қоюп бәрди. Атом синиқи хитайниң ғәрбий районида етилған. Бирақ, һәққи орнини ашкарлимиди. Бирақ коммунист хитай һөкүмити бу атом бомба синиқини елип берип арқидинла хәлқараға атом қораллирини ишләтмәслик тәвсийисини билдүрди. " Дәп язған.

Атом синиқи елип кәлгән апәтләр

Уйғурларниң хәлқара җәмийәткә аңлитиватқан әризлиридин, хитайниң қириқ йилдин буян уйғур елида елип бериватқан ашкара вә йошурун йәр асти вә йәр үсти атом синақлириниң уйғур хәлқигә һәр җәһәттин қорқунучлуқ тәһдидләрни елип келиватқанлиқи мәлум. Дуняниң һәр қайси җайлирида ечилған уйғур тор бәтлиридиму хитайниң бу хил атом бомба синақлириниң уйғур хәлқи вә уйғурлар земинигә елип келиватқан балайи апәтлири, дәлилләр билән көрситилгән. Уларда хитайниң уйғур елида елип барған атом синақлириниң радиактип тәсиридә мөлчәрлигүсиз муһит булғиниш аламәтлири, адәмләрдин та һайван өсүмлүкләргичә ғәйри ирсийәтлик өзгиришләр, яман кесәлликләр көрүливатқанлиқи, бухил екологийилик һәм һәрбий тәһдидниң изчил давамлишиватқанлиқиға наразилиқлар баян қилинған.

Биз хитайниң атом бомба синиқи елип берилған лопнур чөл райониға йеқин болған чақилиқ наһийисидики деһқанлардин атомниң тәсирлири һәққидә әмәлий әһвал игилидуқ:

• Бир диһқан мундақ деди
• Download story audio

Уйғур тәшкилатлириниң инкаси

Хитайниң уйғур диярида атом бомба синиқи елип беришқа қарши туруш, дуняниң һәр қайси җайлиридики уйғур тәшкилатлириниң давамлиқ түрдә елип бериватқан хитай сияситигә қарши паақлийәтлириниң муһим мәзмуниниң бири болуп кәлмәктә.

Дүшәнбә күни дуня уйғур қурултийиниң рәиси, бирләшкән дөләтләр тәшкилатида вакаләтсиз милләтләр тәшкилатиниң баш катипи әркин алиптекин әпәнди, хитай һөкүмитиниң уйғур елида тунҗи атом бомба синиқи елип беришиға 40 йил толғанлиқи мунасивити билән радиомизға : "хитай һөкүмити атом синақлири билән 40 йилдин буян уйғурлар үстидин террорлуқ йүргүзүп кәлди" дәп баянат бәрди :

• Әркин алиптекин әпәнди мундақ деди
• Download story audio