Xitay we Uyghur rayonida köl we östeng suliri bulghanmaqta

Amérikining washin'gton shtatida muhitni asrash heqqide échilghan bu metbu'at yighinida, béyjingdin kelgen bir mutexessis hazir xitayda mewjut bolup turiwatqan su krizis mesilisi heqqide mexsus doklat berdi. U doklatida: “ xitaydiki su menbesi dunya su menbesining 6٪ ni igileydu, xitay bu su menbesi bilen dunya nopusining 22٪ ni temilleydu” dep, xitayda su krizis mesilisi mewjut, u asasen su menbesining yétishmesligi, suning éghir derijide bulghan'ghanliqi we arqa-arqidin yüz bériwatqan su apiti qatarliq jehetlerde ipadilinidu” dep körsetti. Xitayning sichu'en ölkisidin kelgen bir mutehessisning bildürüshiche: hazir xitay hökümiti özimu memliket ichidiki köl we deryalarning éghir derijide bulghan'ghanliqini étrap qilghan.

Xitayda derya we östeng we yer asti süyi éghir bulghan'ghan

Xitay qurulush komitétining doklatigha asaslan'ghanda, hazir xitayda derya we östenglerning 63٪ ti pütünley bulghinip bolghan. Sheherlerde yer asti suyining ٪ 90 i bulghan'ghan. Démek, xitaydiki suning bulghunish mesilisi intayin éghir bolup, hel qilmisa bolmaydighan derijige yetken. Bolupmu yéqinqi 20 yildin buyan, iqtisad we sana'etning téz sür'ette tereqqi qilishi bilen bir waqitta, sana'ettiki kéreksiz suning ٪ 80 i téxnikiliq birterep qilinmayla, shu pétiche chiqiriwétilgen. Shuning bilen, barliq köl we deryalarni éghir derijide bulghighan.

Washin'gton shtatining bashliqi lo ji'a xüy: "eger xitay hökümiti bundin kéyin muhit mesilisige yenila sel qarap, ehmiyet bermeydiken, aqiwiti tesewwur qilghusiz yaman haletke chüshüp qalidu" dep körsetti.

Uyghur rayonidiki köl östenglerning bulghinish ehwali

Uyghur rayonidiki köl östenglerning bulghinish mesilisige kelsek, ichkiri ölkilerningkidinmu bekrek éghir halette qalghan. Yéqinda xitay agéntliqining ürümchidin bergen xewiride : ürümchidiki östenglerning süyi künséri azlap, hetta su ambiridiki su miqdari jiddi halette qalghanliqi melum qilin'ghan. Hemde ürümchide uzun yillardin buyan öksüp su éqip turiwatqan östenglerningmu pütünley bulghinip, intayin weyran halette qalghanliqi melum qilin'ghan. Mesilen xitay agéntliqi teripidin bérilgen bu xewerde ürümchining jenubi qismigha jaylashqan ürümchi deryasining bir tarmiqi bolup hisaplan'ghan 100 yildin artuq tarixqa ige östengninglerningmu neqeder bulghan'ghanliqi mundaq teswirlen'gen:

"Uzunliqi 10 kilo métir kélidighan bu östengning ikki teripi imaretler bilen toshup ketken ,öy-zémin bashqurush orunliri gerche 'binalar östengdin az dégende besh métir yiraqqa sélinishi kérek' dep békitken bolsimu, östeng boyigha yenila qa'idige xilapliq qilip qalaymiqan halda nurghun bina we öyler sélin'ghan. Hetta, östengning bezi üsti ochuq qisimlirida, östeng üstige sélin'ghan hajetxanilar peyda bolup, uninggha téxi" tebi'iy su bilen tazilinip turidighan hajetxana” dep nam qoyulghan. Üsti yépiq qisimlirning bir böliki pütünley buzulghan ؛ uningdin bulghan'ghan su xalighanche éqip chiqqan. Étizlarni sughiridighan ériqlarmu paskina su chiqirish liniyisige aylan'ghan. Östengning üsti ochuq qisimlirida exletler döwlinip suning éghir derijide bulghinishini keltürüp chiqarghan. Üsti yépiq qisimlirida bolsa ,exletler qapliship, éqinni tosiwalghan. Bundaq östenglerde bulghan'ghan su sheher ichidiki yollargha we ahalilar rayonlirigha éqip kirip, xelqning turmushigha zor derijide tesir körsetken."

Ziyaritimizni qobul qilghan mezkur östeng etrapida yashawatqan bir xitay puqrasi "bu jaylardiki ahalilarning köp qismi xitay millitidin terkip tapqan , bolupmu yéqinqi yillardin buyan ichkiri ölkilerdin éqip kelgenlerning künséri köpiyishi, hemde ularning muhitni asrash aditi we tuyghusining intayin nachar bolishi, mezkur jayning exlet rayonigha aylinip qélishini keltürüp chiqarghan " dep bildürgen. (Méhriban)