Tömür choqqa exlet choqqilirigha aylanmaqta

Tengri taghliri güzelliki, tebi'iy bayliqlirining molliqi bilen dunyagha meshhur. Tengri téghining eng igiz choqqisi aqsuning shimalidiki tömür choqqisi bolup, Uyghurlar ata - bowiliridin tartip bu choqqini büyük, yüksek dep ulughlap kelgen. Tömür choqqining eng igiz noqtisi déngiz yüzidin 7435 métirdinmu ashidu.

Tömür choqqa qishmu- yaz qar - muz bilen qaplinip turidighan, heywetlik muz choqqa. U yene tengri téghining éteklirini hayatliq menbesi - su bilen teminlep turidighan qattiq jisimliq su ambiri hésablinidu.

Tömür choqqiliri, taghqa yamishish heweskarlirigha échiwétilgendin bashqa, yéqinqi yillardin buyan sayahetchilergimu qara - qoyuq échiwitilishi bilen exlet döwilirige aylinip, muhiti éghir derijide bulghanmaqta.

Tengritagh tor bétide charshenbe bu heqte bérilgen bir xewerdin melum bolushiche, aqsu sheherlik yawayi haywanatlarni qoghdash jem'iyiti hemde tömür choqqa tebi'iy qoghdash rayonining xadimliri yéqinda tekshürüsh élip bérish jeryanida, tagh baghrida hetta muzluq choqqilardimu kishiler qalaymiqan tashlighan, kéreksiz pilastik xalta, qeghez, quruq botulkigha oxshash turmush exletlirining yol boyi chéchilip yatqanliqini bayqighan.

Sayahetchilikning paydisidin ziyini köp bolmaqta

Tengri taghlirining muz choqqilirida bolupmu qoghdilishqa tégishlik alahide rayonliridimu exletlerning bayqilishi heqiqetenmu kishini ejeplendüridu.

Buning aldida, yeni ötken yili iyul éyida boghda choqqiliridimu alte tonna etrapida exlet döwilirining bayqalghanliq xewiri ghulghula qozghighan idi. Shundaqla muhit asrash orunliri hem bir qisim muhitqa köngül bölgüchi mutexessisler, xitay hökümitining Uyghur élida qolliniwatqan sayahetchilikke da'ir siyasetlirining Uyghur élining muhitigha eslige keltürgüsiz buzghunchiliqlarni élip kélishige seweb boliwatqanliqini bildürgen idi. (Gülchéhre)

Tömür choqqisining astinqi étekliri qimmetlik yawayi ösümlük hemde yawayi haywanatlarning makani. Bu jaygha kishilerning köplep ayagh bésishi, yawayi haywanatlarni qoghdash orunliriningmu endishisini qozghighan bolup, muhit mutexessisliri "tömür choqqa téxi sayahetchilerge resmiy échilmay turup bunchilik buzghunchiliqqa uchrisa, kéyin sayahetchilikke échilghandin kéyin yene qandaq buzghunchiliqlargha yol échilishini qiyas qilmaq tes, shunga uning yenila esli qiyapitini saqlash üchün ademlerning qedimini tégishlik tedbirler bilen cheklesh kérek" dep jiddi tekitligen.

Tömür choqqa tebi'iy qoghdash rayonidin igilishimizge qarighanda, tömür choqqigha yamishish yolida taqqa chiqquchilarning tashlighan botulka, pilastik xalta qatarliq exletlirini körgili bolidiken. Tagh déngiz yüzidin xéli igiz, uning üstige exletlermu chéchilangghu bolghachqa, bu exletlerni bir terep qilishqa xéli küch serip qilishqa toghra kélidiken.

Tebi'etning qebih düshmini kimler?

Ilgiri xewerlerde bérip ötkinimizdek, Uyghur élidiki sayahetchiler qedimi basqan jaylarning hemmisi dégüdek oxshimighan derijidiki muhit buzghunchiliqlirigha uchrimaqta.

Dangliq menzirilik sayahet orunliridin bughda köli, sayram köli, qanas köli rayonliri éghir bulghinishqa uchridi, bughda köli hemde bughda choqqliri exlet döwilirige toldi, güzel yaylaqlardin könes, bariköl, narat yaylaqlirimu oxshimighan derijide heyran qalarliq halda téz weyran qilindi. Ejiba mushuninggha oxshash éghir muhit bulghinish mesililiri hökümet we munasiwetlik da'irilerning diqqitini qozghiyalmidimu ?ular bu dawam qiliwatqan bulghinishning sewebi heqqide oylanmidimu ? buni toxtutushqa tedbir alghili bolmamdu ? bu so'allar Uyghur élidiki tebi'iy muhittin endishe tuyghan her bir adem jawabsiz qéliwatqan so'allardur.

Chünki xitay hökümiti Uyghur élide achqili bolidighanla jaylarni sayahetchilikke échiwitishni jiddi teshebbus qilghini bilen, tebi'iy muhitni saqlash heqqide birer emeliy tedbir körmidi.

Ilgiri radi'omizgha téléfon qilghan bir yash, Uyghur élining sayahetchilerge keng da'iride échiwétilishidin kélip chiqiwatqan muhit mesililiridin heqiqetenmu endishe tuyiwatqanliqini ipadilep "tebi'etning eng qebih düshmini kim bilemsiz ? ular chirayliq gül -giyahlarni körse yiltizidin tartip üziwalmighiche, körkem derexlerge ismini oyup qoymighiche, yawayi haywan, uchar qushlarni körse tutiwalmighiche, derya köllerning süyini bulmighimighiche puxadin chiqmaydighan ach köz sayahetchiler" dégen idi.

Uyghur élida heqiqeten sayahetchilik tereqqiy qiliwatidu emma bu tereqqiyatning netijisi néme bolmaqta ? bu hemmini oygha salidighan bir mesile. Nöwette hetta tengri téghining eng igiz choqqiliriningmu sayahetchiler tashlighan exletler sewebidin bulghinishqa bashlighanliqi, Uyghur éli muhitining bulghunishigha sayahetchilerning qanchilik tesir körsitiwatqanliqini körsitip berse kérek. (Gülchéhre)