Уйғур елидики зәһәрлик чекимлик чәккүчиләрниң көп қисми уйғурлар


2006.06.26

Һәр йили 6 ‏- айниң 26 ‏- күни хәлқара зәһәрлик чекимликни чәкләш күни болуп, бу йил бу күнниң йетип келиши алдида, хитай дөләт зәһәрлик чекимлик чәкләш комитети хитайдики зәһәрлик чекимлик мәсилиси һәққидә йиллиқ доклат елан қилди.

Зәһәрлик чекимликниң сетилиш даириси кеңәйгән

Мәзкур доклатта көрситилишичә, хитайда һазир тизимдики зәһәрлик чекимлик чәккүчиләр сани 1 милйон 160 миңға йәткән болуп, йиллиқ көпийиш нисбити 15 % тин 20 % кичә болған. Мәзкур доклатта йәнә, хитайда әвҗ еливатқан асасий зәһәрлик чекимликниң хероин икәнлики алаһидә тәкитләнгән. Лекин хитайдики гав шичи, суң чинлин вә лин зешү намлиқ зәһәрлик чекимлик чәкләш фонди җәмийитиниң билдүрүшичә, һазир хитайда әвҗ еливатқан зәһәрлик чекимлик мәһсулатлири хероиндин башқа йәнә "чаканда " вә "баш чайқаш комулиси " қатарлиқларниму өз ичигә алған. Мәсилән, қавақхана вә кечилик көңүл ечиш сорунлирида, һәр хил йеңи түрдики зәһәрлик чекимлик буюмлири йошурун сетилишқа башлиған. Болупму ғәрби районлардики әмгәкчиләр қатлимида, зәһәрлик чекимлик мәсилиси техиму еғирлишишқа башлиған.

Зәһәрлик чекимлик чәккүчи уйғур яшлар көпәймәктә

Игилигән мәлуматларға қариғанда, һазир уйғур елидики зәһәрлик чекимлик чәккүчиләрниң көп сандикиси яшлар болуп, уларниң арисида уйғур яшлири 70% ни игилигән. Бу һәқтә радиомизниң зияритини қобул қилған уйғур елидики ишчилар зәһәрлик чекимлик ташлаш 1 ‏- мәркизидики бир мәсул дохтур мундақ деди:

"Бизниң бу йәрдә зәһәрлик чекимлик чекидиғанлар асасән дегидәк һәммиси яшлар болуп, уйғурлар көп санни игиләйду. Зәһәрлик чекимлик чекидиған уйғурлар омумий чәккүчиләр санниң 60 – 70 % тини игиләйду. Уларниң һәммиси 27 яштин 35 яшқичә болған арилиқтики яшлар. Асасий җәһәттин һәммиси үрүмчилик яшлар. Мән бу зәһәрлик чекимлик чәкләш мәркизидә ишлигинимгә хели йиллар болди. Йеқинқи икки йилдин буян, зәһәрлик чекимликкә бериливатқанларниң сани көрүнәрлик һалда көпәймәктә. Болупму уйғурлар. "

Уйғур яшларниң зәһәрлик чекимликкә берилишидики сәвәбләр

Зияритимизни қобул қилған бу дохтур зәһәрлик чикимликкә бериливатқан уйғур яшлириниң күнсери көпийиватқанлиқини тәкитләш билән бир вақитта, бундақ булуштики сәвәбләр һәққидиму тохталди:

"Йеқинқи бир нәччә йилдин буян, зәһәрлик чекимлик чәккүчиләр сани изчил һалда өрлимәктә. Буни бизниң бу йәргә келип давалиниватқан йеңи бимарларниң күнсери көпийиватқанлиқидинла биливалғили болиду. Бу йеңи бимарларниңму көп сандикиси йәнила уйғурлар, бундақ болуши, мәнчә уларниң мәдәнийәт сәвийиси вә аилә тәрбийисигә бағлиқ. Буниңдин башқа йәнә, җәмийәткиму бағлиқ. Чүнки зәһәрлик чекимликкә берилгән уйғур яшлириниң көп сандикиси хизмити йоқ, ишсиз йүргәнләр. Улар турмуш йолида дуч келиватқан түрлүк бесимларға бәрдашлиқ берәлмигәнликтин, зәһәрлик чекимликтин айрилалмас болуп қалған".

Хитай агентлиқиниң үрүмчидин бәргән хәвиридин мәлум болушичә, һазир уйғур елидә зәһәрлик чекимлик мәсилиси илгирики йилларға селиштурғанда, техиму еғирлиған болуп, һәтта мәктәпләрдики яш ‏- өсмүр балиларму бу хил болмиғур адәтни өзигә юқтурувалған.

Алий мәктәп оқуғучилиридинму зәһәрлик чекимлик чекидиғанлар аз әмәс

Зияритимизни қобул қилған зәһәрлик чекимлик чәкләш мәркизидики дохтурниң ашкарилишичә, мәзкур мәркәзгә келип давалиниватқанлар арисида, алий мәктәптә оқуватқан уйғур оқуғучилириму бар икән:

"Кәлгәнләр арисида, алий мәктәп оқуғучилириму бар. Мәсилән, йеқинда техи әмдила алий мәктәп пүттүргән бир уйғур оқуғучи бизниң бу йәргә келип даваланған иди. Демәк зәһәрлик чекимлик алий мәктәп оқуған сәвийилик яшлар арисидиму тарқалған. Мән даваланғили кәлгән бу уйғур яштин қандақ қилип зәһәрлик чекимликкә берилип қалғанлиқини сориғинимда, у маңа савақдашлири билән сиртқа чиқип ойниғинида, өзиниң башқилар тәрипидин мәҗбурланғанлиқини сөзләп бәргән. У зәһәрлик чекимликниң қанчилик зиянлиқ икәнликини билип турған болсиму, достлириниң зорлишиға йүз киләлмәй чекип салған. Кейин бара -бара өзини тарталмиғидәк һаләткә йәткән."

Зәһәрлик чекимлик вә әйдиз мәсилиси һәққидә нурғун мақалә елан қилған, нюйоркта турушлуқ медитсина тәтқиқатчиси доктор муһәммәт имин әпәнди уйғур яшлириниң зәһәрлик чекимликкә берилип кетиватқанлиқи һәққидә тохтилип, уйғур яшлириниң зәһәрлик чекимликкә берилип кетишидики асаслиқ сәвәбниң ишсизлиқ вә иқтисад икәнликини оттуриға қойди.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.