Uyghur élidiki zeherlik chékimlik chekküchilerning köp qismi Uyghurlar

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Her yili 6 ‏- ayning 26 ‏- küni xelq'ara zeherlik chékimlikni cheklesh küni bolup, bu yil bu künning yétip kélishi aldida, xitay dölet zeherlik chékimlik cheklesh komitéti xitaydiki zeherlik chékimlik mesilisi heqqide yilliq doklat élan qildi.

Zeherlik chékimlikning sétilish da'irisi kéngeygen

Mezkur doklatta körsitilishiche, xitayda hazir tizimdiki zeherlik chékimlik chekküchiler sani 1 milyon 160 minggha yetken bolup, yilliq köpiyish nisbiti 15 % tin 20 % kiche bolghan. Mezkur doklatta yene, xitayda ewj éliwatqan asasiy zeherlik chékimlikning xéro'in ikenliki alahide tekitlen'gen. Lékin xitaydiki gaw shichi, sung chinlin we lin zéshü namliq zeherlik chékimlik cheklesh fondi jem'iyitining bildürüshiche, hazir xitayda ewj éliwatqan zeherlik chékimlik mehsulatliri xéro'indin bashqa yene "chakanda " we "bash chayqash komulisi " qatarliqlarnimu öz ichige alghan. Mesilen, qawaqxana we kéchilik köngül échish sorunlirida, her xil yéngi türdiki zeherlik chékimlik buyumliri yoshurun sétilishqa bashlighan. Bolupmu gherbi rayonlardiki emgekchiler qatlimida, zeherlik chékimlik mesilisi téximu éghirlishishqa bashlighan.

Zeherlik chékimlik chekküchi Uyghur yashlar köpeymekte

Igiligen melumatlargha qarighanda, hazir Uyghur élidiki zeherlik chékimlik chekküchilerning köp sandikisi yashlar bolup, ularning arisida Uyghur yashliri 70% ni igiligen. Bu heqte radi'omizning ziyaritini qobul qilghan Uyghur élidiki ishchilar zeherlik chékimlik tashlash 1 ‏- merkizidiki bir mes'ul doxtur mundaq dédi:

"Bizning bu yerde zeherlik chékimlik chékidighanlar asasen dégidek hemmisi yashlar bolup, Uyghurlar köp sanni igileydu. Zeherlik chékimlik chékidighan Uyghurlar omumiy chekküchiler sanning 60 – 70 % tini igileydu. Ularning hemmisi 27 yashtin 35 yashqiche bolghan ariliqtiki yashlar. Asasiy jehettin hemmisi ürümchilik yashlar. Men bu zeherlik chékimlik cheklesh merkizide ishliginimge xéli yillar boldi. Yéqinqi ikki yildin buyan, zeherlik chékimlikke bériliwatqanlarning sani körünerlik halda köpeymekte. Bolupmu Uyghurlar. "

Uyghur yashlarning zeherlik chékimlikke bérilishidiki sewebler

Ziyaritimizni qobul qilghan bu doxtur zeherlik chikimlikke bériliwatqan Uyghur yashlirining künséri köpiyiwatqanliqini tekitlesh bilen bir waqitta, bundaq bulushtiki sewebler heqqidimu toxtaldi:

"Yéqinqi bir nechche yildin buyan, zeherlik chékimlik chekküchiler sani izchil halda örlimekte. Buni bizning bu yerge kélip dawaliniwatqan yéngi bimarlarning künséri köpiyiwatqanliqidinla biliwalghili bolidu. Bu yéngi bimarlarningmu köp sandikisi yenila Uyghurlar, bundaq bolushi, menche ularning medeniyet sewiyisi we a'ile terbiyisige baghliq. Buningdin bashqa yene, jem'iyetkimu baghliq. Chünki zeherlik chékimlikke bérilgen Uyghur yashlirining köp sandikisi xizmiti yoq, ishsiz yürgenler. Ular turmush yolida duch kéliwatqan türlük bésimlargha berdashliq bérelmigenliktin, zeherlik chékimliktin ayrilalmas bolup qalghan".

Xitay agéntliqining ürümchidin bergen xewiridin melum bolushiche, hazir Uyghur élide zeherlik chékimlik mesilisi ilgiriki yillargha sélishturghanda, téximu éghirlighan bolup, hetta mekteplerdiki yash ‏- ösmür balilarmu bu xil bolmighur adetni özige yuqturuwalghan.

Aliy mektep oqughuchiliridinmu zeherlik chékimlik chékidighanlar az emes

Ziyaritimizni qobul qilghan zeherlik chékimlik cheklesh merkizidiki doxturning ashkarilishiche, mezkur merkezge kélip dawaliniwatqanlar arisida, aliy mektepte oquwatqan Uyghur oqughuchilirimu bar iken:

"Kelgenler arisida, aliy mektep oqughuchilirimu bar. Mesilen, yéqinda téxi emdila aliy mektep püttürgen bir Uyghur oqughuchi bizning bu yerge kélip dawalan'ghan idi. Démek zeherlik chékimlik aliy mektep oqughan sewiyilik yashlar arisidimu tarqalghan. Men dawalan'ghili kelgen bu Uyghur yashtin qandaq qilip zeherlik chékimlikke bérilip qalghanliqini sorighinimda, u manga sawaqdashliri bilen sirtqa chiqip oynighinida, özining bashqilar teripidin mejburlan'ghanliqini sözlep bergen. U zeherlik chékimlikning qanchilik ziyanliq ikenlikini bilip turghan bolsimu, dostlirining zorlishigha yüz kilelmey chékip salghan. Kéyin bara -bara özini tartalmighidek haletke yetken."

Zeherlik chékimlik we eydiz mesilisi heqqide nurghun maqale élan qilghan, nyuyorkta turushluq méditsina tetqiqatchisi doktor muhemmet imin ependi Uyghur yashlirining zeherlik chékimlikke bérilip kétiwatqanliqi heqqide toxtilip, Uyghur yashlirining zeherlik chékimlikke bérilip kétishidiki asasliq sewebning ishsizliq we iqtisad ikenlikini otturigha qoydi.