Kishilik hoquq teshkilati: Uyghur rayonidiki her 5 kishidin biri tutqun qilin'ghan

Muxbirimiz irade
2018.07.25

Uyghur élidiki her 5 kishidin birining xitay hökümiti teripidin tutqun qilin'ghanliqi ashkarilandi. Amérikidiki “Xitay kishilik hoquq qoghdighuchiliri” teshkilati we “Barawer hoquq herikiti” teshkilati birlikte élan qilghan bir doklattin qarighanda, xitay miqyasi boyiche tutqun qilin'ghan kishilerning 21 pirsenti, sotqa tartilghanlarning 13 pirsenti Uyghur élidin iken. Uyghur éli nopusining xitayning omumiy nopusining aran bir pütün onda besh‏ (1.5) Pirsentini igelleydighanliqini nezerde tutqanda bu intayin zor bir reqem hésablinidiken.

Mezkur organning ilgiri sürüshiche, 2016-2017-yilliri arisida Uyghur élide hem tutqun qilin'ghanlar hem sotqa tartilghanlarning sanida tuyuqsiz we ghayet zor örlesh körülgen. Xitayda sotqa tartilghanlarning 99 pirsentining asasen jaza höküm qilinidighanliqini nezerde tutqanda yuqiridikilerning hemmisini késildi, dep qarashqa bolidiken. 

Bügün, bu heqte en'gliyede chiqidighan “Muhapizetchi” gézitining xewer qilishiche, yuqiridiki bu kishilik hoquq organliri doklatta orun alghan reqemlerning hemmisining xitay hökümiti özi élan qilghan statéskilardin paydilinip turup xulasilan'ghanliqini bildürgen. “Xitay kishilik hoquq qoghdighuchiliri” teshkilati tetqiqatchisi firanchis éw gézitke qilghan sözide: “Xitay hökümiti özi élan qilghan mushu reqemlerning özila xelq'ara jama'etning heriketke ötüshi üchün yéterlik seweb bolalaydu” dégen. 

Yuqiridiki doklattin qarighanda, Uyghur élide 2013-2017 yilliri arisida tutqun qilin'ghanlar sani aldinqi 5 yildikige qarighanda 306% örligen. Gerche bu tutqunlar barliq jinayet türlirini öz ichige alsimu, emma “Xitay kishilik hoquq qoghdighuchiliri” teshkilati bu tutqunlarning asasen Uyghur élide élip bérilghan “Qattiq zerbe bérish herikiti” ge munasiwetlik bolushi mumkinlikini bildürgen. 

Bezi közetküchiler, bu heqte twittér qatarliq ijtima'iy alaqe wasitiliridiki munaziriliride yuqiridiki bu reqemning nöwette “Qayta terbiye lagérliri” da sotlanmay turup tutup turuluwatqanlarni öz ichige almaydighanliqini, shunga buningdin qarighanda Uyghur élidiki nopusning ghayet zor qismining hazir xitayning oxshimighan shekillerdiki türmiliride yétiwatqanliqini perez qilishqa bolidighanliqini bildürdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.