Abdulla rozibaqiyéf tewelludining 120 yilliq xatire pa'aliyetliri bashlandi

Muxbirimiz ümidwar
2017.10.08

Bu yil 31-öktebir küni ottura asiya Uyghurlirining 20-esirning bashlirida ötken ataqliq rehbiri, 20-esirning béshidiki Uyghur milliy idiyesining deslepki terghibatchiliridin biri abdulla exmet oghli rozibaqi, yeni abdulla rozibaqiyéf tewelludining 120 yilliqi bolup, bu munasiwet bilen qazaqistandiki Uyghur metbu'atlirida eslime maqaliler élan qilinishqa bashlidi.

Qazaqistanning jumhuriyetlik gézitliridin biri “Uyghur awazi”da abdulla rozibaqiyéfning qizi ninélem rozibaqiyéwaning 2015-yili neshr qilin'ghan dadisi heqqidiki “Eslimiler” mawzuluq kitabidin parchilar bérilishke bashlighan. 

Mezkur eslimidiki bir yéngiliq shuki abdulla exmet oghli rozibaqi 1937-yili sowét ittipaqi dölet bixeterlik da'iriliri teripidin tutqun qilinip, 1938-yili, moskwaning buyruqi boyiche étip tashlan'ghan bolsimu, emma uning qizi ninélem qatarliqlar abdulla rozibaqiyéfning teqdirini taki 1991-yilighiche éniq bilelmigen. Ninélem rozibaqiyéwa moskwadiki sowét ittipaqi dölet bixeterlik idarisidin qayta-qayta sürüshtürüsh arqiliq peqet 1991-yili, dadisi abdulla rozibaqiyéfning 1938-yili, 3-mart küni étilghanliqi heqqidiki resmiy melumatni bilgen. Sowét ittipaqi hökümiti abdulla rozibaqiyéfni 1957-yili aqlap, 1962-yili almuta shehiridiki bir kochigha uning namini bergen we uning heqqide köpligen maqalilerni élan qilghan we heykel ornatqan bolsimu, biraq uning étip tashlan'ghan neq waqtini élan qilmighan iken. 

Tarixi melumatlargha qarighanda, abdulla exmet oghli rozibaqiyéf 1897-yili, almuta yénidiki bir yézida tughulghan we rus mektepliride oqughan. Öktebir inqilabidin kéyin bolshéwikler sépigha qoshulghan. U, 1921-yili, tashkentte tunji qétim Uyghurlarning qurultiyini chaqirishqa yétekchilik qilip, “Inqilabi Uyghur ittipaqi”ning re'isi bolghan hemde Uyghurlarning ana wetinide milliy hakimiyet qurush ghayiside bolghan shuningdek “Kembegheller awazi” gézitini chiqarghan.

U ilgiri-kéyin, moskwa we qazaqistanda yuqiri rehberlik wezipilirini atqurghan, 1936-1937-yili qazaqistanning teminat ministiri bolghan. U, 1937-1938-yili, pütün sowét ittipaqida élip bérilghan “Xelq düshmenliri”ni tazilash herikitide tutqun qilinip, uninggha “Milletchilik” “Pantürkizmni qollash” qatarliq bir yürüsh jinayetler artilip, bashqa bir qisim ataqliq Uyghur ziyaliyliri bilen bir qatarda étip tashlan'ghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.