Xitayning déngizdiki “Tewelik dawasi” mesxire qilinmaqta

Xitay hökümiti xélidin buyan jenubiy xitay déngizi tewelikining xitaygha teweliki heqqide dawa qilip kéliwatqan idi.

Mezkur ehwal xelq'arada köpligen naraziliqlarni peyda qiliwatqanda xitay alimliri 1951-yili bésilghan xitay xeritiside jenubiy xitay déngizining xitay zémini ikenliki “Ochuq bayan qilin'ghanliqi” ni kötürüp chiqqan.

“Hindistan waqti” gézitining torida 30-aprél élan qilin'ghan bu heqtiki maqalida körsitilishiche, 1951-yili neshr qilin'ghan xitay xeritiside jenubiy xitay déngizi tewelikining chégrasi üzük siziq arqiliq emes, belki pütün siziq sheklide ajritilghan hemde uni xitay térritoriyesining bir qismi hésablighan. Bu rayonlar bolsa del nöwette xitay hökümiti “Bizning tewelikimiz” dep jakarlawatqan da'irini toluq öz ichige alidiken. Bu heqtiki arxip tekshürüsh xizmitige qatnashqan xitay alimliri “Déngiz chégrasida üzük siziq emes, belki pütün siziq ishlitishning özi bu rayonning xitay térritoriyesi ikenlikining janliq ispati,” dégen.

Maqalida körsitilishiche, xitay alimlirining mezkur “Bayqishi” ni hökümet terep emes, belki shexsler bashqurushidiki bir neshriyat kitab sheklide neshr qilghan. Emma xitaydek hemmila jaygha yéyilghan “Neshriyat süzgüchi” mewjut muhitta bundaq zor we nazuk mesilini birer shexsning tuyuqsizla otturigha chiqirishi ejeblinerlik ish iken. Yene kélip, maqale aptorliri bu “Kona xerite” ning qandaq bayqalghanliqini sorighanda xitay alimliri buninggha jawab bérishni ret qilghan.

Maqalida éytilishiche, xitay hökümiti ötken esirdin bashlapla jenubiy xitay déngizida zémin dawasi qilip kéliwatqan bolup, téxi yéqindila bu jayda sün'iy arallarni berpa qilip chiqqan. Yene kélip 2014-yili gérmaniye bash ministiri mérkél xitay re'isi shi jinpinggha teqdim qilghan xeritini 1735-yili yawropaliq jughrapiye alimliri sizip chiqqan bolup, bu xeritide hazirqi tibet, Uyghur diyari, mongghuliye yaki manjuriye qatarliq jaylar yoq iken.

Bu jaylarning hemmisi kéyinki waqitlarda xitayning zémin kéngeytishi arqisida xitay térritoriyesige qoshulghan iken. Aptorlar mushu ehwallarni omumlashturup, “Bundaq bir yéngi xeritining ‛bayqilishi‚ bekmu gumanliq. Bu xitayning zémin kéngeymichiliki bilen zich munasiwetlik,” dep xulase chiqarghan.