Dunya Uyghur qurultiyi: “1-Öktebir 65 yilliq zulum we emel qilinmighan wedilerning xatire künidur”

Muxbirimiz irade
2020.10.01

Dunya Uyghur qurultiyi 1-öktebir küni bayanat élan qilip, xitayning dölet bayrimi we shundaqla Uyghur élining xitay hökümiti teripidin ishghal qilinishining simwoli bolghan “Shinjang Uyghur aptonom rayoni” qurulghanliqining 65 yilliq tarixining qattiq zulum we emel qilinmighan wedilerge wekillik qilidighanliqini tekitlidi.

Bayanatta munular déyildi: “1-Öktebir xitay xelq jumhuriyiti qurulghanliqining 71 yilliqi we shinjang Uyghur aptonom rayoni qurulghanliqining 65 yilliqi. 1949-Yili xitay hökümiti herbiy küch bilen sherqiy türkistanni ishghal qildi. Alte yildin kéyin xitay kompartiyisi 1955-yili 10-ayning 1-küni shinjang Uyghur aptonom rayonini resmiy qurdi. Eyni waqitta, xitay hökümiti ulugh wedilerni bérip, Uyghur xelqining heqiqiy aptonomiye hoquqigha ige bolidighanliqi we özgiche medeniyet, til, tarix we dinni saqlap qalalaydighanliqigha kapalet bergen. Bundaq wediler tibetler we mongghullarghimu bérilgen. Biraq bu wedilerning héchqaysisigha emel qilinmidi. Atalmish ‛shinjang Uyghur aptonom rayoni‚ qurulushining 65 yilliqida uning qaldurghini peqet nechche on yilliq basturush, boysundurush, mejburiy assimilyatsiye qilish we wedige emel qilmasliq boldi.”

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatida xitay hökümitining öz asasiy qanunliri we xelq'arada qol qoyghan barliq qanunlirini depsende qilip turup Uyghurlarni basturghanliqi, ularning Uyghurlar, tibetler we mongghullargha qaratqan siyasetliride pütünley bir ishghal qilghuchi küch süpitide heriket qilghanliqi tekitlen'gen. Bayanatta mundaq déyilgen: “Bu mezgilde Uyghurlar bara-bara hoquqliridin ayrildi, ularning tili, medeniyiti, diniy we kimliki buzuldi, insaniy heq-hoquqliri cheklendi. Ularning pikir qilish, yighilish we din erkinliki yoq. Dinini, ana tilini öginish heqqi yoq. Ularning öz zéminidin chiqqan bayliqtin paydilinish hoquqi yoq.”

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatida “Xitay hökümiti rayonda mewjut bolup turghan 71 yilda mutleq hoquq we mutleq kontrolluqni qoghliship, axiri Uyghurlarning irqiy qirghinchiliqni bashtin kechürüshige seweb boldi,” déyilgen.

Bügün, yeni 1-öktebir dunyaning herqaysi jaylirida zor kölemlik namayishlar arqiliq xitay hakimiyitining Uyghurlargha qaratqan irqiy qirghinchiliqi we mejburiy emgek siyasiti qattiq tenqid qilindi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.