Emiliya pang: “Irqiy qirghinchiliq manga Uyghur yiltizimni xatirletti”

2021.01.11

Xitay we Uyghur pushtidin bolghan amérikaliq zhurnalist emiliya pang 1-yanwar “Nyu-york waqti géziti” de maqale élan qilip, xitay kompartiyesining Uyghurlargha yürgüzgen “Irqiy qirghinchiliqi” uninggha özining Uyghur yiltizini esletkenliki we bu “Rehimsiz ré'alliq” bilen yüzlishishke mejbur qilghanliqini bildürgen.

Emiliya pang “Irqiy qirghinchiliq manga Uyghur yiltizimni xatirlatti” mawzuluq maqaliside xitay kompartiyesining 1949-yildin béri yürgüzüp kelgen siyasiti Uyghur medeniyiti we kimlikige tehdit sélip kelgenliki, özining a'ilisining “Mejburi assimilatsiyening bir parchisi” ikenlikini tekitligen.

Emiliya pangning bildürüshiche, uning ana terep momisi yérim Uyghur bolup, u tunji qétim özining Uyghur ikenlikini Uyghur ilining xoten wilayitidiki bir jaza lagérida tartilghan kök kiyimlik Uyghur mehbuslirining héliqi dangliq foto resimini körgende hés qilghan. U shu chaghdiki tesirati heqqide toxtilip: “Mehbuslarning ümidsiz chiraylirigha sinchilap qarawétip, ularning chirayining tonushluqigha, yüz songiki, yumulaq közi, qangsharliq burnigha heyran qaldim. Méning yüzüm ulardin idi,” dep tekitligen. Uning qeyt qilishiche, bu resim uning “Xatirjemsiz bir heqiqet bilen yüzlishishi” ge türtke bolghan.

U momisining yérim Uyghur ikenlikini bilsimu, biraq a'ilisining özlirini xitay, dep tonuydighanliqini, uning a'ilisi xitayning nechche on yilliq mejburi assimilatsiye herkitining mehsuli bolup, xitay da'irilirining bu heriketni “Bir dölette bir xil irq” yaritish, dep kelgenlikini bildürgen. Uning qeyt qilishiche, uning a'ilisi bu düshmenlik siyasiti tüpeyli özlirining ottura asiyaliq arqa körünüshini yoshurup kelgen iken. Biraq emiliya pang “Hazir buning bir xeter mesilisi emesliki” ni bildürüp mundaq dégen: “Yéqinqi yillarda ozini Uyghur dep teriplesh bir hayat-mamatliq mesilisige aylandi. Medeniyet qirghinchliqi dep bashlan'ghan heriket b d t ning tebiridiki ‛irqiy qirghinchiliq‚ qa aylandi.”

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.