Jéymis milwardning “Shinjangdiki musulmanlarni qayta-terbiyelesh” namliq kitabi neshr qilin'ghan

Muxbirimiz erkin
2019.01.18

Amérika jorjitown uniwérsitétining tarix penliri proféssori, ataqliq Uyghurshunas jéymis milwardning “Shinjangdiki musulmanlarni qayta-terbiyelesh” namliq kitabi neshr qilin'ghan. Melum bolushiche, mezkur kitab 7‏-féwraldin bashlap resmiy tarqilidiken. Eger bu eser 7‏-féwral bazargha sélinsa u Uyghur rayonidiki lagérlar heqqide yézilghan tunji kitab bolup qalidu. Proféssor milward “Nyu-york kitablar obzori” namliq tor zhurnilida élan qilghan maqaliside mezkur kitabning mezmunini tonushturghan.

Melum bolushiche, mezkur eserde lagérlarning kölimi, lagérdiki tutqunlarning sani, uning fonksiyesi qatarliq tepsilatlar pakitlar bilen yorutup bérilgen. Xitayning bu lagérlarni qandaq perdezlewatqanliqi, Uyghur jem'iyiti duch kéliwatqan krizislarning mahiyiti, xitayning siyasitining Uyghurni keng kölemlik tutqun qilip, bu lagérlargha qamashtek bu yölinishke qarap tereqqiy qilishining siyasiy, tarixiy, xelq'ara arqa körünüshi analiz qilin'ghan.

U xitayning Uyghur siyasitining hazirqi ehwalgha kélip qélishida nuqtiliq ikki amilning muhim rol oynighanliqini ilgiri sürgen. Uning qarishiche, birinchidin xitay kompartiyesi Uyghur we bashqa musulmanlar üchün islamning némidin dérek béridighanliqini xata chüshiniwalghan. Ikkinchi u burunqi siyasitidin waz kéchip, xenzularni merkizi orun'gha qoyidighan, étnik assimilyatsiye yolini talliwalghan. Aptor yene, xitayning 1949‏-yildin kéyin özining “Islam jem'iyiti” arqiliq en'eniwi Uyghur tesewwup islamigha buzghunchiliq qilip, se'udi erebistanning wahabi islamigha yéqin diniy eqidini qollighanliqi, uning Uyghur medeniyitini basturushi, Uyghurlarni kemsitishi bu diniy eqidining se'udidiki islamiy éqimgha téximu yéqinlishishigha yol achqanliqini ilgiri sürgen. Aptorning qeyt qilishiche, xitay hökümiti bir tereptin Uyghurlarning selefilik idiyesige bolghan qiziqishini kücheytse, yene bir tereptin selefiy idiyesige qarshi bolghan yerlik diniy en'enilerge buzghunchiliq qilghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.