Besh burjeklik bina amérikadiki kongzi institutlirining “Keshini toghrilimaqchi”

“Dölet menpe'eti” ni chiqish nuqtisi qilghan halda amérika dölet mudapi'e ministirliqi buningdin kéyin öz tewelikide kongzi institutlirini tesis qilghan amérika uniwérsitétlirigha xitayche til programmiliri üchün meblegh ajratmaydighanliqini bildürgen.

“Xewerler heptiliki” torining 30-apréldiki xewiride éytilishiche, xitay kompartiyisi iqtisad we teshkilat jehette bir qolluq bashqurup kéliwatqan kongzi institutliri amérikadiki köpligen aliy mekteplerde tesis qilin'ghandin kéyin özining xitayche til we medeniyet heqqide bilim bérishtek tüplük pirinsipliridin zor derijide chetnep ketken. Eksiche ular xitay kompartiyisi üchün amérikada teshwiqatchiliq qilishtek gheyriy resmiy wezipini ijra qilghuchilardin bolup qalghan. 2004-Yilidin bashlap amérikada peyda bolghan kongzi institutliri nöwette alliqachan 100 din artuq aliy mektepte tesis qilin'ghan. 

Kongzi institutlirining amérikadiki ilmiy tetqiqat muhitigha élip kéliwatqan selbiy tesiri heqqide xitay emeldarlirimu oxshimighan sorunlarda söz qilip, buning “Yumshaq küch” istratégiyisidiki bir muhim wasite ikenlikini, bularning xitay merkiziy birliksep bölümi bilen zich hemkarliship kompartiyening teshwiqatini chet'ellerge kéngeytishte muhim rol oynaydighanliqini tekitligen. Shu sewebtin 2018-yili amérika fédéral tekshürüsh idarisining bashliqi kristofér ray bu heqtiki guwahliq bérish yighinida “Biz kongzi institutlirini yéqindin közitiwatimiz. Chünki ular amérikadiki ilmiy tetqiqat erkinlikige yoshurun tehditlerni peyda qilmaqta,” dégen. 

Xewerde éytilishiche, amérika dölet mejlisi ötken yili mexsus qanun layihisi maqullap “Öz teweside kongzi institutliri bolghan amérika aliy mekteplirining xitayche til programmilirigha besh burjeklik bina meblegh bérishni toxtitidu” dep békitken. Besh burjeklik binaning bu qarari seweblik deslepki qedemde minnésota uniwérsitéti, indiyana uniwérsitéti, orégan uniwérsitéti qatarliq 13 uniwérsitéttiki kongzi institutliri taqalghan. 

Besh burjeklik binaning bu qarari heqqide muhajirettiki Uyghur analizchilar inkas qayturup, “Bu hal mahiyette amérikada barghanséri köpiyiwatqan kongzi institutlirining keshini toghrilighan'gha barawer” dep qaraydighanliqini bildürgen.