Lagérlarning Uyghur a'ililirini xaniweyran qiliwatqanliqi dunyani chöchütmekte

Muxbirimiz eziz
2018.09.04

Uyghurlar diyaridiki siyasiy basturushta milyonlighan Uyghurning lagérlargha solan'ghanliqi dunyagha melum boluwatqan bolsimu, bu xildiki qamaqning Uyghur a'ililirige qandaq soruqchiliqlarni séliwatqanliqi, buning bilen minglighan perzentlerning xaniweyranchiliqqa giriptar boluwatqanliqi köp qisim kishilerge namelum idi.

4-Séntebir küni sigal samu'él imzasida “Atlantik” torida élan qilin'ghan bu heqtiki maqalida ene shu mesililer tepsiliy muhakime qilinidu.

Maqalida körsitilishiche, milyonlighan Uyghurlar lagérlargha solan'ghandin kéyin otturigha chiqqan eng zor ijtima'iy mesililerning biri ata-anilar bilen perzentlerning judaliqi bolghan. Xitay hökümiti lagérlargha qamalghan kishilerning perzentlirini “Halidin xewer élish” üchün mexsus sélin'ghan daril'étamlargha élip ketken. Ata-aniliridin juda bolghan bu gödekler Uyghur medeniyiti we tilidin pütünley ayrip tashlan'ghan bu xildiki daril'étamlarda pütün ewlad boyiche yéngi “Milliy kimlik” hasil qilmaqta iken.

Maqalida bu xildiki daril'étamlargha yighiwélin'ghan Uyghur ösmürlerning bashqa ösmürlerge oxshash mekteplerge baralmaydighanliqi, alte ayliqtin 12 yashqiche bolghan ösmürlerning “Janggaldiki mallarni qotanlargha solighandek” qistang daril'étam öylirige bend qilinidighanliqi, téximu muhimi xitay da'irilirining bu gödeklerni ata-anilirining diniy étiqadi we bashqa mesililirini pash qilishqa righbetlendürüshi, buning bilen lagérdiki ata-anilarning “Pash bolmighan jinayetliri” pash bolup, ularning téximu éghir jazagha muptila bolidighanliqi bayan qilinidu.

Amérikidiki loyola uniwérsitétining proféssori rayan sam Uyghur ösmürlirini mushu yosunda ularning uzun tarixqa ige milliy en'enisi we kimlikidin uzaqlashturush bu heqte pikir qilip: “Xitaylashturush siyasitini ijra qilishta 1990-yilliri Uyghur gödeklirini ichkiridiki xitay ottura mekteplirige ewetish usuli qollinilghan bolsimu bu chare kéyinki waqitta meghlubiyet bilen axirlashqan. Emdilikte xitaylashturushning bu yéngi usuli otturigha chiqmaqta” dégen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.