Мав зедоңниң инсанийәт тарихидики әң чоң қатил икәнлики йәнә бир қетим тәкитләнмәктә
2019.10.01
Хитай компартийәси өзлириниң аталмиш “70 йиллиқ мувәппәқийәтлири” ни һәдәп тәшвиқ қиливатқанда хитай дөлитиниң қурғучиси мав зедоң қозғиған “чоң сәкрәп илгириләш” мәзгилидә 45 милйон адәмниң ачарчилиқ сәвәбидин өлгәнлики йәнә бир қетим тәкитләнди. Һәрқайси гезит-журналларда бу һәқтә көпләп мақалиләр йезилип буни “инсанийиәт тарихидики әң зор қатиллиқ” дәп тәнқидлиди.
Хоңкоң университетиниң профессори франк дикоттерниң “мав зедоң қозғиған зор ачарчилиқ” намлиқ китабида көрситилишичә, 1958-йилидин 1962-йилиғичә давам қилған “чоң сәкрәп илгириләш” мәзгилидә 45 милйон хитай пуқраси ачлиқтин өлгән. Буниңда мав зедоңниң иқтисадий қанунийәттин қилчә хәвири болмиған әһвалда хитай иқтисадиға қоманданлиқ қилиштәк әҗәллик хаталиқи түп сәвәб икән. Шундақ болғачқа мав зедоң “полат-төмүр тавлашта чоң сәкрәп әнглийәдин ешип кетиш” шоарини оттуриға қоюп, пүтүн хитай бойичә полат-төмүр тавлашни йолға қойған. Буниң билән деһқанчилиқ пүтүнләй ташлинип қалған. Апторниң баян қилишичә, мав зедоңниң “совет иттипақиниң барлиқ қәрзлирини йемәклик арқилиқ бирақла төливетиш вә үчинчи дуня әллиригә һәқсиз йемәклик ярдәм бериш” буйруқи буниңдики йәнә бир зор хаталиқ икән. Әнә шу йосунда пүтүн хитайда ашлиқ өксүп қалған һәмдә ачарчилиқ һәммә җайни қаплиған.
Җорҗ мейсон университетиниң қанун пәнлири профессори иля сомин “вашингтон почтиси” да елан қилған бу һәқтики мақалисидә “инсанийәт тарихидики әң чоң қатил ким, дәп соралса кишиләр адолф гитлерни тилға елиши мумкин. Йәнә бәзиләр җосеф сталин, дәп җаваб бериши мумкин. Әмма мав зедоң тинчлиқ заманисида ач қоюп өлтүргән инсанлар бу иккиси уруш мәзгилидә қирип ташлиған адәмләрниң җәмий санидинму көп” дәйду.