Uyghur mejburiy emgiki xitaydiki mashina batariyesi sahesidimu bayqaldi

Xitay hökümitining Uyghurlarni “Zamaniwi qullar” gha aylandurushidiki yene bir sahening xitaydiki bataréye ishlepchiqirish sahesi ikenliki yéqinda ashkarilandi.

“Nyo-york waqti” gézitining 21-iyundiki tepsiliy xewiride éytilishiche, ular xitay éksport qiliwatqan türlük batariyelerning zor derijide Uyghur mejburiy emgiki bilen baghlinishliq ikenlikini bayqighan. Xewerde éytilishiche, dunya baziridiki tekrar zeretleshke (tok qachilashqa) bolidighan bataréye (lithium ion batteries) lerning az dégendimu 75 pirsenti xitaydin kélidiken. Bu xil batariyeler kündilik turmushta köp ishlitilidighan kompyutér we téléfon qatarliq éléktronluq üskünilerdin tartip hazir barghanséri asasiy éqimgha yüzliniwatqan bataréye bilen heriketlinidighan türlük aptomobillargha seplinidiken. Halbuki buninggha kéreklik köpligen minéral maddilarning mutleq köp qismi Uyghur diyaridin qézilidiken.

Bu jehette “Shinjang renglik métal qézish guruhi” qatarliq bir qisim zor shirketler bu jehettiki eng chong xam eshya matériyali bilen teminligüchiler bolup, ularning ashu xil kan bayliqlirini qézishqa Uyghur yashlirini yüzlep-minglap ishchiliqqa qobul qilmaqtiken. Bu ishchilar qoshuni bolsa “Partiyeni we döletni söyüsh” dégendek “Inqilabiy” sözler yézilghan bayraqlar aldida qesem bérip xeterlik we salametlikke intayin ziyanliq bolghan kanlarda kan qézishqa yolgha chiqmaqtiken. Halbuki bu xil ishchilar qoshunining “Yuqiri derijilik organlar” teshkilligen “Ishqa orunlashturush” seperwerlikige qarshi chiqish shara'itining yoq ikenliki, qarshiliq bildürgenlerning éghir “Jaza” gha teyyar bolushi kérekliki yéqinqi mezgillerde köplep melum bolmaqta.

Melum bolushiche, Uyghur diyaridiki mejburiy emgekke chétishliq saheler köplep melum bolghan bolsimu, bataréye ishlepchiqirish sahesidimu Uyghur mejburiy emgikining ishlitiliwatqanliqi tashqi dunyagha namelum bolup kelgen. Xitay hökümitining Uyghur diyaridiki partiye sékrétari bolghan ma shingruy bolsa téxi yéqindila renglik métal sahesini közdin kechürgende “Yuqiri pen-téxnika mehsulatlirigha kéreklik matériyallarni ishlepchiqirish sür'itini tézlitish kérek” dep körsetme bergeniken. Amérika dölet mejliside Uyghur mejburiy emgikini cheklesh heqqide söz qilip kéliwatqan kishilerning biri awam palatasining ezasi tam swazi (Thomas R. Suozzi) Bu heqte söz qilip؛ “Eng eqelliy bolghan kishilik hoquqqimu hörmet qilalmighan bir dölet bilen bolghan sodini qandaqmu dawamlashturghili bolsun?” dégen.

Halbuki, dunyaning bataréye éhtiyaji ghayet zor derijide xitaygha tayinip qélishtek chong menzire nöwettiki mejburiy emgekni cheklesh xizmitige éghir tosqunluq peyda qiliwatqan amillarning biri bolup qalmaqtiken.