Пакистан йәнә хитайниң уйғур қатарлиқ мусулман милләтләргә қаратқан сиясәтлирини ақлиди

Пакистан бирләшмә хәвәр агентлиқи тори бүгүн елан қилған бир хәвиридә, хитай һөкүмитиниң “йешил дин” вә “тинчлиқпәрвәр дин” дәйдиған сөзләрни издәш маторидин чәкләш арқилиқ тор бәтләрдә хитайдики мусулманларға һақарәт қилинишиниң алдини алғанлиқини илгири сүргән.

Хәвәрдә ейтилишичә, бейҗиңдики милләтләр университетиниң профессори шйоң күншин бу сөзләрниң чәклинишини ақлап мундақ дегән: “мәнчә, тор бәтләрдә мусулманға қилиниватқан өчмәнликниң өткүрлишип кетишиниң алдини елиш үчүн исламни һақарәтләйдиған яки униңға бир тәрәплимә қарайдиған радикал аталғуларни чәкләп туруш зөрүр. Бу аталғулар динлар оттурисидики мунасивәткә вә милләтләр иттипақлиқиға еғир дәхли йәткүзиду.”

Һалбуки, чәтәлләрдики көзәткүчиләр хитай һөкүмитиниң бундақ өчмәнликни өзи пәйда қиливатқанлиқини билдүрмәктә. Улар, хитай һөкүмитиниң уйғур қатарлиқ мусулман милләтләргә қаратқан бастуруш сияситини йошуруш үчүн хитай пуқралириға қарита һәдәп тәтүр тәшвиқат елип берип, уларни “террорчи” қилип көрситип кәлгәнликини билдүрди.

Буниң әң йеңи мисали йеқинда шаңхәй шәһәрлик “террорлуққа қарши туруш рәһбәрлик ишханиси” тәрипидин чиқирилип, һәрқайси кочиларға есилған әсәбийликкә қарши туруш һәққидики рәсимлик елан иди.

Уйғурлар әсәбийликкә қарши турушниң нишани қилинған бу рәсимдә гәрчә “уйғур” нами очуқ тилға елинмиған болсиму, лекин еландики рәсимләрдә “уйғур допписи, йәктәк, һиҗаб қатарлиқларниң рәсими ишлитилгән. Сақал қоюп, намазға турған әр-аяллар, гумпа ойнашқа вә бәдән чениқтурушқа қизиқидиған, һарақ ичмәйдиған, тамака чәкмәйдиған типларниң һәммиси террор гумандарлири қилип көрситилгән иди.

Пакистан бирләшмә агентлиқи бәргән мәзкур хәвәрдә юқириқи пакитлар пүтүнләй инкар қилинип, хитай компартийәси гәрчә атеистлни тәшәббус қилидиған бир партийә болсиму, әмма хитайдики мусулманларниң динға ишиниш әркинликини һөрмәтләп, уларни түрлүк имтиязлардин бәһримән қилип кәлгәнликини илгири сүргән.

Һалбуки, хәлқарадики кишилик һоқуқ органлириниң доклатида вә уйғур елидин елинған учурларда хитай һөкүмитиниң уйғурларға қаратқан дини бесимини қаттиқ күчәйтиш билән биргә униң даирисини уйғур елидики қазақ, қирғиз вә туңган мусулманлириғичә кеңәйткәнлики шундақла ниңшядики туңганларғиму қаттиқ бесим қиливатқанлиқи қәйт қилинмақта.