T r t dunya qanili: “Xitay muhajirettiki Uyghurlarni teqiplewatidu”

Türkiyening t r t dunya téléwiziye qanili maqale élan qilip, xitayning muhajirettiki Uyghurlarni teqiplewatqanliqi we buning Uyghurlarda éghir psixologiyelik bésimlarni peyda qilghanliqini bildürdi.

Maqalida istanbulning zeytinburnu rayonida olturushluq nuriye we gülgine isimlik ikki Uyghur muhajir ayalni ziyaret qilip, ularning shexsiy kechmishi we a'ile tragédiyesige keng orun bérilgen.

Nuriye 2016‏-yili tötinchi ‏perzentige hamilidar bolghanliqi üchünla 2 balisini yurtida qoyup türkiyege chiqip panahlinishqa mejbur bolghan Uyghur ayallirining biri. Shuningdin béri uning a'ilisi bilen bolghan alaqisi üzülgen.

Gülgine bolsa türkiyede oquwatqan oghli 2016‏-yili momisini yoqlap yurtigha qaytqinida 13 yilliq qamaq jazasigha késiwétilgen bir ana.

Maqalida xitayning Uyghurlargha qarita élip bériwatqan uda basturushlirining Uyghur ayallirigha qattiq tesir qilghanliqi tekitlinip, “Xitayning yuqiri bésimliq siyasiti minglighan Uyghur ayallirini wetini we a'ilisini tashlap qéchishqa mejbur qildi,” déyilgen. Maqalida yene buning muhajirettiki Uyghurlarda peyda qilghan psixologiyelik tesirliri bayan qilinip, “Xitayning izchil kontrolluqi, tutqun qilish, ten jazasi, medeniyet, til we diniy erkinlikining yoqitilish xewpi Uyghurlar arisida bir-birige ishenmeslik we gumanxorluq keypiyatini yaratqan,” déyilgen.

Maqalida bu xil muhitning yaritilishida yene muhajirettiki Uyghurlardiki xitayning teqibige uchrash endishisining melum roli barliqi ilgiri sürülgen. Maqalida qeyt qilishiche, xitay hökümiti chet'eldiki Uyghurlarni jiddiy teqib astigha alghan bolup, uning meqsiti “Muhajirettiki Uyghurlargha wehime sélish” iken. Maqalida yene xitayning a'ile munasiwitidin paydilinip, Uyghurlarning béyjinggha qarshi herqandaq herikitini tosidighanliqini bildürgen.

T r t dunya qanili - türkiye döletlik radiyo-téléwiziye idarisige qarashliq in'gliz tildiki hökümet téléwiziye qanili bolup, bu maqalining türkiye hökümiti “Türkiyede xitaygha qarshi pa'aliyetlerge yol qoymaydighanliqi” ni tekitlewatqan mezgilde élan qilinishi diqqet qozghighan idi. Lékin bu maqale bügün, yeni peyshenbe küni t r t ning toridin ghayib bolghan.