Xitay tor saqchiliri ündidarda din'gha a'it gep-sözlerni süzüwélip tekshürüshni bashlidi

Muxbirimiz méhriban
2015.06.26

‏Ijtima'iy alaqe torlirida tarqalghan uchurlardin melum bolushiche, xitayning tor saqchiliri ramizan mezgilide “Ündidar” qatarliq ijtima'iy alaqe uchurlirida “Sezgür sözlerni süzüwélish” herikitini bashlighan.

Da'iriler belgiligen sezgür sözler asasliqi din'gha alaqidar gep sözler bolup, téngshün torida bu heqte élan qilin'ghan uchurdin melum bolushiche, tor saqchiliri ündidardiki uchurlardin nuqtiliq halda, “Allah”, “Roza”, “Ramizan”, “Iptar”, “Zohurluq”, “Namaz”, “Qur'an” dégendek sözlerni téléfon, tor qatarliq alaqilishish wasitiliridin süzüwélip tekshürüsh élip baridiken.

Xitayning tingshün cheklik shirkiti teripidin ishlen'gen “Ündidar” (Wechat) yanfon programmisi Uyghurlar arisida keng omumlashqan alaqilishish qoralliridin biri. Uyghurlar 2012-yildin bashlap “Ündidar” ni keng da'iride qollinishqa bashlighan. Emma 2014-yildin buyan da'iriler ayfon qatarliq eqilliq téléfonlardiki uchur alaqilirige qaratqan tekshürüsh we kontrolluqni kücheytkenliki üchün, nurghunlighan Uyghurlar intérnét alaqisige qulayliq eqliy iqtidarliq téléfonlardin waz kéchip, ilgiriki kunupkiliq addiy téléfonlarni ishlinishke yüzlen'gen.

Radi'omizgha inkas qilghan Uyghurlarning bildürüshiche, jenubiy Uyghur rayonidiki qeshqer xoten, aqsu qatarliq wilayetlerde téléfon uchuri seweblik jazaliniwatqan hetta qolgha élinip qamaq jazasigha höküm qilin'ghan Uyghurlar barghanche köpeygen.

Radi'omizgha bu heqte inkas yollighuchilarning bildürüshiche, aqsuning kuchar nahiyisining yéngi partkom sékrétari yang fasing teripidin 2014-yilning axiri yolgha qoyulghan “Her bir qanunsiz diniy uchur we milliy bölgünchilik uchuri üchün 3 yilliq qamaqqa höküm qilish” belgilimisi seweblik, 2015-yili 1-aygha qeder peqet kuchar nahiyisidinla 2080 adem qamaq jazasigha höküm qilin'ghan. Nöwette kuchardiki Uyghurlarning 80% tin artuqi, tinch-amanliq we bixeterlikini nezerde tutup, ilgiriki kunupkiliq téléfonlarni ishlitishke köchkenliki melum.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.