Муһаҗирәттики уйғурлар тутқун қилинған аилә әзалири вә уруқ-туғқанлири үчүн сүкүтини бузған

Йеқиндин буян чәтәлләрдики бир қисим уйғурлар юртлирида тутқун қилинған яки йоқап кәткән аилә әзалири вә уруқ-туғқанлири үчүн ахири аваз чиқиришқа башлиған. японийәдики уйғур паалийәтчи әхмәт летип (Afumetto Retefu) вә австиралийәдики шир муһәммәд һәсән дәл мушуларниң җүмлисидиндур.

Әхмәт летипниң хәвири японийәниң NHK радийо қанилиниң торида 21-июл елан қилинған. Хәвәрдә баян қилинишичә, әхмәт летип 2002-йили японийәгә келип йәрләшкән. 2009-Йили у японийәдә өткүзүлгән бир қетимлиқ намайишқа қатнашқан вә шу вәҗидин аилисигә бирәр хәвп йетип қелишидин әнсирәп йүргән. Дәрвәқә, 2017-йилиға кәлгәндә аилиси билән болған алақиси пүтүнләй үзүлгән. 2018-Йили 2-айда у аписи билән қайта алақилишиш имканийитигә игә болған һәмдә дадиси, иниси вә башқа 10 дин артуқ аилә әзалириниң лагерға тутулғанлиқини билгән.

Бир мәзгил өткәндин кейин, әхмәт летип вәтәндики мәлум бирәйләндин дадисиниң син көрүнүшини тапшуруп алған. Униңда дадиси өзиниң интайин алдираш ишләватқанлиқи, саламәтликиниң наһайити яхшилиқини ейтқач, оғли әхмәтни хитай һөкүмити билән һәмкарлишишқа үндигән. Мәзкур син көрүнүшни әвәткән киши униңға өзи билән һәмкарлашса тутқун қилинған аилә әзалириниң қоюп берилидиғанлиқини дегән. Икки айлиқ ойлиништин кейин, әхмәт летип хитайға ишәнгили болмайдиғанлиқини билип, уларниң әһвалини дуняға аңлитиш йолиға қарап атланған.

“деңиз боғузи вақти” гезитиниң 23-июлдики санида австиралийәдики уйғур сиясий панаһлиқ тилигүчи шир муһәммәд һәсәнниң хәвири елан қилинған. Хәвәргә қариғанда, 2017-йили австиралийәгә кәлгән шир муһәммәдниң сиясий панаһлиқ илтимаси қобул қилинғандин кейин, өзини “әмди бихәтәр болдум” дәп ойлиған. Һалбуки, ишлар у ойлиғандәк болмиған. Йәни бир йилдин кейин у хитайдин кәлгән рәзил учурларни қобул қилишқа башлиған.

Шир муһәммәдкә учур йоллиған киши униңға “биз биллә олтуруп бир-биримизни яхши чүшәнсәк болатти. Мән сизгә өзиңизни тонуштурған қисқичә бир нәрсә әвәтип бериң десәм, сиз қилмидиңиз. Биз яхши параңлишип беқишимиз керәк,” дәп тәһдит арилаш гәпләрни қилған.

Хәвәрдин мәлум болушичә, у киши шир муһәммәдкә уда алтә ай мушундақ учурларни йоллиғандин кейин, туюқсиз йоқап кәткән. Нәтиҗидә у бир қорқунчниң ичигә чүшүп қалған. Ахири у қаршилиқ билдүрмисә болмайдиғанлиқини һес қилған вә бу ишларни дуняға ашкарилиған.