Uyghurlar duch kéliwatqan “Étnik tazilash” toghrisida “Solchi” largha tewsiye sunuldi

Muxbirimiz eziz
2019.01.16

Uyghur diyaridiki milyonlighan Uyghurlar lagérlargha qamiliwatqanda amérika hökümiti izchil Uyghurlar mesilisini her xil munberlerde tekitlep kéliwatidu.

Shuning bilen birge amérikining özidimu herqaysi partiyelerning Uyghurlar mesilisige tutqan mu'amilisi seweblik qismen pikir ixtilapliri otturigha chiqishqa bashlimaqta. Del mushu mesililerni chiqish nuqtisi qilghan halda amérika prézidénti donald trampni tenqidlep kelgen bir qisim démokratchilar, yeni “Solchilar” ning Uyghurlar “Étnik tazilash” qa duch kéliwatqan mushundaq jiddiy minutlarda némilerni qilishi heqqide yéqinda bir yürüsh tewsiyeler otturigha qoyuldi.

Washin'gton uniwérsitétining proféssori deniyél bésnar we “Washin'gton pochtisi” gézitining mexsus siton yazghuchisi isak ston fish imzasida élan qilin'ghan bu heqtiki maqalida donald tramp amérikining yéngi prézidénti bolup saylan'ghandin kéyin uning amérika tashqi siyasitide bashqa döletlerning ishlirigha arilishishni emes, “Amérika birinchi” sho'arining yétekchilikide amérikiliqlarning menpe'etini oylishishni birinchi orun'gha qoyghanliqi, mushu sewebtin démokratlarning donald trampni “Insan heqliri depsendichilikige munasiwetlik ishlargha perwasiz mu'amile qiliwatidu” dep tenqidlewatqanliqi alahide tekitlinidu. Shundaqla xitay hökümitining Uyghurlarni éghir zulmetke mehkum qilishigha qarita démokratlarning özliri emeliyette tüzük bir pa'aliyette bolup baqmighanliqini eslitidu.

Aptorlarning pikriche, nöwette bir milyonche Uyghur “Yighiwélish lagérliri” gha qamalghan. Bu Uyghurlarning mutleq köp qismi “Xitay dölitini söyüsh” te yéterlik “Wetenperwerlik” ni namayan qilalmighan yaki choshqa göshi yéyishni ret qilghan. Uningdin bashqa yene bir milyonche xitay kadiri Uyghurlarning öylirige “Tughqan bolush” qa bérish arqiliq lagér sirtidiki Uyghurlarning “Esebiy” heriketlirini 24 sa'et nazaret qilghan.

Aptorlar mushu xildiki insaniyet tarixida körülüp baqmighan mudhish siyasetlerge nisbeten qoralliq arilishish imkaniyiti bolmighan ehwalda amérika tashqi ishlar ministirliqi arqiliq bu ishlarni se'udi erebistan, pakistan, qazaqistan qatarliqlarning yadigha sélishi, shu arqiliq islam dunyasida xitaygha qarita bir bésim hasil qilishi pütünley mumkin, dep qaraydu. Shuningdek zörür bolsa tashqi ishlar ministirliqi eyni waqitta yemen we ukra'in'gha ewetkendek Uyghurlar diyarigha mexsus tekshürüsh guruppisi ewetishi lazim iken.

Ular yene “Solchilar” ning Uyghurlar uchrawatqan zulumni amérikidiki awam xelq arisida teshwiq qilishi, konsérwatiplardin bolghan kéngesh palata ezasi marko rubiyo xitay hökümitining Uyghurlarni basturushini “Insaniyetke qarshi jinayet” dep atighandek démokratchilarmu pa'al türde dölet mejliside Uyghurlar heqqide qanun layihesini otturigha qoyushini teshebbus qilidu.

Aptorlarning qarishiche, nöwette Uyghur diyaridiki weziyet toghrisida süretlik matériyallar bekmu kemchil bolghanliqtin, köp qisim ehwallar yéziq arqiliq ipadilenmekte iken. Ular amérika tashqi ishlar ministirliqining özliri qolgha chüshürgen bir qisim mexpiy süretlerni ashkarilishini, mushu süretler asasida lagér shahitliri bilen guwahliq yighinliri échishni, shu arqiliq Uyghurlarning qandaq qismetlerge duch kéliwatqanliqini eyni waqittiki ebu gherb türmisining ehwalini janliq pash qilghandek pash qilishini tekitleydu.

Aptorlar tekitligen yene bir nuqta amérika hökümitining ziyankeshlikke uchrap chet'ellerge qéchip chiqqan Uyghur qachqunlirini amérikigha yerleshtürüshi üchün meblegh ajritishi, hökümettiki “Solchilar” ning Uyghur muhajirlirining ishlirini bir yaqliq qilidighan mexsus ishxana tesis qilishidur.

Aptorlar yene bu xil basturushlargha wasitilik halda ariliship qalghan yuqiri pen-téxnika shirketlirini jazalash, amérikidiki puqrawi teshkilatlarning we aliy mekteplerning “Xitayni renjitip qoyushtin saqlinish” pirinsipini tenqidlesh qatarliqlarnimu alahide otturigha qoyidu.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.