Nyu-york waqti géziti: “Xitayning musulmanlarni keng kölemlik tutqun qilishtiki cheksiz hoquqluq rehberliri”

Muxbirimiz erkin
2018.10.15

“Nyu-york waqti” géziti 13‏-öktebir élan qilghan bir maqalida xitayning Uyghurlarni keng kölemlik basturup, yighiwélish lagérlirigha qamashta kimlerning halqiliq rol oynawatqanliqini ashkarilidi.

Maqalida qeyt qilinishiche, xitayning Uyghurlarni lagérlargha qamap, ularni özgertish siyasiti shi jinpingning buyruqi bilen ijra qilinmaqta'iken. Maqalida xitay merkizi birliksep bölümining emeldari xu lyenxé bu siyasetning nezeriyesini teyyarlighanliqi, chén chü'en'go bolsa uning ijrachisi ikenliki tekitlen'gen.

“Xitayning musulmanlarni keng kölemlik tutqun qilishtiki cheksiz hoquqluq rehberliri” serlewhilik maqalida, shi jinpingning 2014‏-yili Uyghur rayonigha qilghan ziyariti uning Uyghurlargha tutqan siyasitining burulush nuqtisi bolup qalghanliqi bildürülgen.

Maqalida qeyt qilinishiche, u 2014‏-yili Uyghur rayonini ziyaret qilghandin kéyin uzun ötmey da'irilerge siyasetni özgertip, Uyghurlarning kimlikini ajizlitishqa, ularni xitay jem'iyitige assimilyatsiye qilishqa buyruq bergen. Emma da'iriler uning siyasiti yéterlik ünüm bermigenlikini ilgiri sürgechke u tibet partkom sékrétari chén chü'en'goni yötkep kélip, hazirqi siyasetni ijra qilishqa kirishken.

Shi jinping 2014‏-yili 4‏-ayda Uyghur aptonom rayonini ziyaret qilip, ürümchidin emdila ayrilishigha ürümchi wogzali bomba we pichaqliq kishilerning hujumigha uchrighan. Hujumda 3 adem ölgen, 80 adem yarilan'ghan idi.

Maqalida qeyt qilinishiche, “Bu hujum shi jinpinggha qilin'ghan xiris, dep qaralghan” bolup, u xitay hökümranliqigha qarshi chiqqan Uyghurlarni qattiq basturushqa buyruq bergen.

Maqalida shi jinpingning qattiq qol siyasiti bezi xitay ziyaliyliri we emeldarlirining qollishigha érishkenliki, xitay ilmiy sahesining az sanliq milletler siyasiti sowét ittipaqining parchilinishigha yol achqanliqi, shunga xitayning tedbir qollinip, az sanliq milletlerni assimilyatsiye qilishni otturigha qoyghanliqi ilgiri sürülgen.

Maqalida xu lyenxéning 2010‏-yili yazghan bir doklati neqil keltürülüp, uning “Étnik serxillerge döletni parchilaydighan bir küchning rehberlirige aylinishigha qet'iy purset bermeslik kérek” dégenliki tekitlen'gen. Xu lyenxé d b t ning bu yil 8‏-ayda ötküzülgen kishilik hoquq yighinida xitayning siyasitini aqlap, Uyghur rayonida؛ “Diniy ashqunluqni yuqturuwalghan bezi kishiler” ge özgertish élip bériliwatqanliqini ilgiri sürgen idi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.