Uyghur élidiki teqib sistémilirining dunyagha tarqilish éhtimalliqi mulahize qilinmaqta

Muxbirimiz irade
2018.02.22

Uyghur élidiki chékidin ashqan nazaret we teqib sistémiliri xelq'ara metbu'atlarda muhim témilarning birige aylanmaqta. 22-Féwral, amérikidiki téxnika yéngiliqliri xewer tori - “Engadget” torida Uyghur élidiki yuqiri téxnikiliq teqib sistémiliri heqqide “Xitayning shinjangdiki nazariti héchkim xalimaydighan qabahetlik kélechek” mawzuluq bir parche maqale élan qilindi.

Maqale aptori nitin koka Uyghur élining 2009-yili “Ürümchi weqesi” yüz bérip aridin 9 yil ötkende dunyadiki eng yuqiri téxnikiliq teqib sistémiliri bilen nazaret qilinidighan bir jaygha aylan'ghanliqini bildürgen.

U, xitayning bu nazaret téxnikilirini qismen bolsimu ichkiri ölkilerge yötkeshke we hetta dunyadiki bashqa diktator döletlergimu sétishqa bashlighanliqini eskertip, “Eger bu mushundaq dawam qilidighan bolsa shinjangda yüz bériwatqanlar arqiliq dunyadiki téxnika tereqqiyatini ölcheydighan ehwal meydan'gha kélishi mumkin” dégen.

Aptor maqaliside, Uyghur élini tetqiq qilip kéliwatqan gérmaniyelik tetqiqatchi adriyan zénz, kishilik hoquq közetküchiliri maya wang, williyam ni qatarliqlarni ziyaret qilish arqiliq Uyghur élidiki zor saqchi qoshunlirini, kishilerning kündilik hayatini teqib qilishta ishlitiliwatqan yüz tonush sistémiliri, kishilerning qol téléfonidiki mezmunlarni tekshüridighan jasusluq epliri we kishilerning gén uchurlirini yighish herikiti, 120 mingdin oshuq kishi qamalghanliqi mölcherliniwatqan atalmish “Yépiq terbiyelesh merkezliri” qatarliqlar üstide tepsiliy toxtalghan.

U, xitay hökümitining shinjangdin ibaret bu örnek rayonining hazirqi dunya éqimigha qarighanda, bashqa diktator réjimlar teripidin köchürülüsh we téz omumlishish éhtimalliqi mewjutluqini eskertken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.