Хитайниң хәлқаралиқ кишилик һоқуқ йиғиниға саһибханлиқ қилиши хәлқара җәмийәтниң һәйранлиқини қозғиди

Мухбиримиз ирадә
2017.12.08

Кишилик һоқуқни еғир дәриҗидә дәпсәндә қилиш билән әйиблинип келиватқан хитай һөкүмити бейҗиңда хәлқаралиқ бир кишилик һоқуқ йиғиниға саһибханилиқ қилған.

Бирләшмә агентлиқиниң хәвәр қилишичә, бүгүн ечилған бу тунҗи нөвәтлик “җәнуб-җәнуб кишилик һоқуқ мунбири” йиғинини хитай ташқи ишлар министирлиқи билән хитай дөләтлик учур-ахбарат башқуруш идариси бирликтә тәшкиллигән болуп, йиғинға тәрәққий қиливатқан 50 тин көпрәк дөләтниң вәкиллири қатнашқан. 

Мәлум болушичә, хитай ташқи ишлар министири ваң йи йиғинниң ечилиш мурасимида сөз қилип мундақ дегән: “мана бу инсанийәт җәмийитиниң қайси йөнилишкә кетиватқанлиқи һәққидики соалларға берилгән җаваб. . . Һәрқандақ бир дөләтниң кишилик һоқуқ вәзийитигә чүшидиған мутләқ өлчәм йоқ. Һечкимниң башқа дөләтләргә кишилик һоқуқтин дәрс беридиған салаһийити йоқ.”

Хитай компартийисиниң йеқинда аяғлашқан 19-қурултийида хитай дөләт рәиси ши җинпиң өзиниң 3 саәтлик нутқида хитайниң дуняви зор күч икәнликини қайта-қайта тәкитлигән вә хитайниң бундин кейин хәлқара сәһнидә актип рол алидиғанлиқидин очуқ сигнал бәргән иди. Көзәткүчиләр, “19-қурултайдин кейин узун өтмәйла ечилған бу йиғин хитайниң хәлқаралиқ кишилик һоқуқ нормилириға риқабәт елан қиливатқанлиқини көрситип турмақта,” дегән. 

Хәлқара кәчүрүм тәшкилати хитай ишлири тәтқиқатчиси виллиям нее бирләшмә агентлиқиға қилған сөзидә, “һалбуки хитайниң өзидики пикир, дин вә ахбарат әркинлики қаттиқ тәқибгә учраватиду,” дегән. 

Бирләшмә агентлиқниң хәвиридә, хитайниң бу хил идеологийә саһәсидики тәсирини дуняға йейиш һәрикитини өзиниң “бир бәлвағ, бир йол қурулуши” билән мас қәдәмдә елип бериватқанлиқини әскәрткән. 

Фирансийә агентлиқиниң бу һәқтики хәвиридә кишилик һоқуқни дәпсәндә қилиш билән әйиблинип келиватқан хитайниң башқа дөләтләргә кишилик һоқуқтин дәрс бәргәнликидин һәйран болғанлиқини билдүрүлгән. Мәзкур хәвәрдә хитайда 2012-йилидин буян кишилик һоқуқ вәзийитидә зор дәриҗидә чекиниш болғанлиқи, хитай түрмисидә өлгән нобел тинчлиқ мукапатиниң саһиби лю шявбониң натсистлар германийәсидин кейинки дәврдә түрмидә өлгән тунҗи нобел мукапати саһиби икәнлики баян қилинған. 

Диққәт қозғайдиғини шуки, йиғин қатнишишлири асасән дегүдәк дөләт әрбаблири, дипломатлар вә академиклиридин тәркиб тапқан болуп, хәлқаралиқ мустәқил кишилик һоқуқ органлириниң һечқандақ вәкили бу йиғинға қатнашмиған. Игилинишичә, йиғинға қатнашқан дөләтләрниң көпинчиси кишилик һоқуқ хатириси тәнқидлинип келиватқан дөләтләр икән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.