Хитай һөкүмити малайсия вә һиндонезийәниң 11 нәпәр мухбирини атуш, қәшқәр вә хотәнни зиярәт қилишқа орунлаштурған

Мухбиримиз ирадә
2019.02.28

Хитайниң “йәр шари вақти гезити” ниң хәвәр қилишичә, малайсия вә һиндонезийәниң 11 нәпәр мухбири хитай һөкүмитиниң орунлаштуруши бойичә уйғур елидики бир қисим аталмиш “кәспий маһарәт билән тәрбийиләш орунлири” ни зиярәт қилған.

Хитайниң “йәр шари вақти гезити” бүгүн “һиндонезийә вә малайсиядин кәлгән мухбирлар шинҗаңниң әсәбийликни йоқитиш тәдбирлиридин толуқ хәвәрдар қилинди” мавзусида хәвәр тарқатқан. Хәвәрдә мухбирларниң бу мәркәзләрдики оқуғучилар билән кәң-кушадә сөһбәттә болғанлиқини илгири сүргән. 

Хәвәрдә баян қилинишичә, қәшқәрдики “тәрбийиләш мәркизи” дики 24 яшлиқ нураминә турсун бу зиярәтчи мухбирларға өзиниң чәтәл тор бәтлиридин радикаллиқ вә җиһад тәшәббус қилинған видийоларни көргәндин кейин уларниң тәсиригә учриғанлиқини, йеза кадирлири әһвални байқап униңға дөләтниң алақидар қанунлирини өгәткәндин кейин өзиниң бу орунға илтимас қилғанлиқини ейтқан. 

Хәвәрдә йәнә қәшқәр йеңишәһәр наһийисидики “тәрбийиләш мәркизи” дә тутуп турулуватқан 36 яшлиқ пәхирдин турсунниң мухбирларға өзиниң террорлуқни тәшәббус қилидиған видийоларни достлириға әвәткәнлики вә бир дости әһвални сақчиға мәлум қилип қойғандин кейин бу мәркәзгә кәлгәнликини ейтип бәргән вә достиниң өзини техиму яман ақивәткә қелиштин сақлап қалғанлиқи үчүн униңдин миннәтдарлиқини билдүргән. 

Хәвәрдә йәнә мунулар баян қилинған: “һиндонезийәлик мухбир зулфияни лубс пәхир турсундин бу мәркәздә тәрбийәлиниватқанлар намаз оқаламду? дәп сориди. Пәхир турсун бу соалға дөлитимизниң қануниға асасән һәрқандақ бир кишиниң мәктәпләрни өз ичигә алған дин чәкләнгән орунларда диний паалийәт қилишиға йол қоюлмайду, дәп җаваб бәрди. Мухбирлар кейин тәрбийәләнгүчиләрниң ятақлирини, тамақханилири вә көңүл ечиш сорунлирини зиярәт қилди. Малайсиялиқ мухбир рәһимий а рәһим ‛йәршари вақти гезити‚ гә бу йәргә келиштин аввал башқа ахбарат органлириниң хәвәрлиридин тәрбийәләнгүчиләрниң зорлуқ-зомбулуққа учрайдиғанлиқини аңлиғанлиқини ейтқан. Әмма у бу йәрдә тәрбийәләнгүчиләрниң саламәтликиниң яхшилиқини вә немини халиса шуни қилиш әркинлики барлиқини көрди.”

“йәр шари вақти гезити” ниң хәвиридә гәрчә юқириқиларни баян қилған болсиму, әмма бу мухбирлар өзлириниң ахбаратта бу һәқтики зиярәтлири һәққидә өз дөлитидә бир нәрсә елан қилған яки қилмиғанлиқи, униңда немә дегәнлики һазирчә намәлум. 

Бирақ хитай һөкүмитиниң уйғур елидики лагерларға аит тәшвиқатлири хели бурунла чәтәллик мутәхәссисләрниң диққитини қозғиған. Мәсилән, австралийәлик хитайшунас, австралийә дөләтлик университетниң профессори майкил кларк австралийәдики нопузлуқ гезитләрдин болған “дәвр” гезитидә бу һәқтә елан қилған мақалисидә хитай һөкүмитиниң лагер тәшвиқатлири билән әйни йиллардики натсистларниң йәһудий лагерлири үчүн қилған тәшвиқатлиридики охшашлиқларни селиштуруп чиққан.
Униңда көрситилишичә, натсистлар германийәси һөкүмитиму герман хәлқи вә дуня җамаәтчиликигә тәшвиқ қилиш үчүн мәхсус орунларни ясап чиққан. Бу һәқтики тәшвиқат филимлирида лагерлардики йәһудийларниң тиккүчилик қиливатқан, гиләм тоқуватқан, һәрхил пишуруқларни пишуруватқанға охшаш көрүнүшләрни ишләткән. Филимларда лагерлардикиләрниң һәрхил паалийәтләрдин интайин хушаллиқи илгири сүрүлгән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.