Xitayning hökümet taratqulirida exmetjan qasimning keng tonushturulushi diqqet qozghidi

Yéqindin béri xitayning hökümet taratqulirida birdinla sherqiy türkistan inqilabining rehbiri exmetjan qasimining keng tonushturulushi diqqet qozghimaqta.

Shinxu'a agéntliqining 16‏-may küni tartqan maqaliside, exmetjan qasimining terjimihali tonushturulup, sabiq xitay re'isi maw zédongning 1949 yili uninggha “Shinjang xelqining azadliq ishliri üchün baturlarche küresh qilip, axirida jungxu'a xelq jumhuriyitining qurulushi üchün qurban bolghan, junggo xelqi xatirileshke tégishlik” dep baha bergenliki alahide tekitlen'gen. Shinxu'a agéntliqining mezkur maqalisi 16‏-maydin béri xitayning “Nur géziti”, shuningdek bezi xitay ölkilik partkomlarning organ gézitliride köchürüp bésilghan.

Xitay hökümet taratqulirining 2 milyondek Uyghur yighiwélish lagérlirigha qamilip, Uyghurlarning medeniyiti, diniy étiqadi, tili, örp-adetliri birdek chekliniwatqan mezgilde tuyuqsiz exmetjan qasimini tonushturushi közetküchilerning diqqitini qozghighan.

Shinxu'a agéntliqining maqaliside 16‏-may exmetjan qasimining hayatidiki we Uyghur éli tarixidiki gewdilik bir xatire küni bolmisimu, lékin néme üchün tuyuqsiz uning hayatini tonushturushqa éhtiyaj bolup qalghanliqi chüshendürülmigen. Xitay hökümiti 2017‏-yili 2‏-aydin bashlap Uyghurlarni keng kölemlik yighiwélish lagérlirigha qamap, Uyghur jem'iyitige qarita omumyüzlük digital teqibleshni yolgha qoyush bilen bille ularning medeniyiti, tili, örp adetlirini, edebiy eserlirini, tarixiy we tarixi shexslirini birdek ret qilghan. Xitay da'iriliri bu sahediki nurghun Uyghur tetqiqatchilirini tutqun qilip, lagérlargha qamighan yaki qamaqqa höküm qilghan idi.

Maqalide, exmetjan qasimning “Elixan töre bashchiliqidiki bölgünchiler” ge qarshi küresh qilip, “Shinjangdiki 3 wilayetning gomindang merkizi hökümiti bilen bolghan tinchliq söhbitining yétekchilik hoquqi we 3 wilayetning rehberlik hoquqini igiligenliki” tekitlen'gen. Maqalide, uning bu jeryanda “11 Bétim” ning imzalinip, “Shinjang ölkilik birleshme hökümetning qurulushigha zor töhpe qoshqan” liqi ilgiri sürülgen. Közetküchilerning ilgiri sürüshiche, “Bu maqale Uyghurlar bilen xitay hökümitining yéqinqi zaman sherqiy türkistan milliy azadliq inqilabining muddi'asi we sherqiy türkistan jumhuriyitining qurulushini qandaq chüshinish mesilisidiki chongqur pikir ixtilapini namayan qilidiken.”