Хитай мәркизий телевизийә истансисиниң уйғурлар һәққидики хәвири гуман қозғиди
2017.12.20
Хитай мәркизий телевизийә истансиси (CCTV) ниң америкида ачқан қанили йеқинда уйғур вәзийити һәққидә бәргән бир хәвиридә хитайниң уйғур районидики вәзийитини “милләтләр арисида тосалғуларни түгитип, дөләт кимлики вә иқтисадий мәнпәәтләрдин ортақ бәһримән болушни йүксәлдүрүшкә мәркәзлишиш, ” дәп чүшәндүргән.
Америкиниң “ташқи сиясәт” журнили бүгүн мақалә елан қилип, бу чүшәндүрүшни “тәрәпбазлиқ билән хәвәр қилиш” дегән. Хитай телевизийәсиниң америкидики мәзкур қанилини “ят дөләт вакаләтчилири” тизимликигә киргүзүш пикирини оттуриға қойған мәзкур мақалида бу қаналниң тәрәпбаз хәвәрчилик усулиға соал қоюлған. Мақалида “кишилик һоқуқ тәшкилатлири хитайниң уйғур районидики еғир бастуруш вә ассимилятсийә сиясәтлири һәққидә әндишилирини баян қиливатқан, районда омумий хәлқниң д н а әвришкиси топлиниватқан, һәр йәр-һәр йәрдә камера орунлаштурулуватқан бир районни немә үчүн юқириқидәк бир тәрәплимә тәсвирләйду?” дәп соал қойған.
Мәлум болушичә, хитайниң мәркизий телевизийә истансиси 2012-йилдин башлап америкида мәхсус қанал ечип, өз намида хәвәрчиликни башлиған, кейинчә бу қаналниң нами“хитай хәлқара тор телевизийәси”, йәни “с г н т америка” ға өзгәртилгән. “ташқи сиясәт” журнилиниң юқириқи хәвиридә дейилишичә, мәзкур телевизийә қанили һазирға қәдәр хәвәрлиридә, болупму америкиға аит хәвәрләрдә тәрәпсиз болған болсиму, әмма хитайға алақидар хәвәрләрдә пүтүнләй хитай һөкүмитиниң тәшвиқат сизиқидин чиқмиған.
Мәзкур журналда пикир баян қилған алақидар мутәхәссисләр, хитайниң мәзкур қанилиниң америкиниң “ят дөләт вакаләтчилири” (чәтәл агентлири) тизимликигә киргүзүлүши керәкликини оттуриға қойған.
Игилинишичә, америка чәтәл һөкүмәтлириниң америка җамаәт пикирини қаймуқтурушиниң алдини елиш үчүн, 1983-йили “ят дөләт вакаләтчилирини тизимлитиш қануни” намлиқ бир қанун мақуллиған. Мушу қанун бойичә, “хитай күндилик” гезитиниң америкида мулазимәт қилидиған инглизчә бөлүми “ят дөләт вакаләтчилири тизимлики” гә киргүзүлгән.