“Sherqiy-jenubiy asiya döletliri birliki” ning kishilik hoquq kéngishi xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan zulumini eyiblidi

Sherqiy-jenubiy asiya döletliridiki kishilik hoquqqa köngül bölidighan parlamént ezalirining bir arigha kélishi bilen teshkillen'gen “Sherqiy-jenubiy asiya döletliri birliki” (ASEAN)ning kishilik hoquq kéngishi namliq organ 22-may küni bayanat élan qilip, “Sherqiy-jenubiy asiya döletliri birliki” qarmiqidiki döletlerni xitayning Uyghurlargha tutuwatqan mu'amilisini tenqid qilishqa chaqirdi.

Mezkur organning re'isi, malaysiya parlamént ezasi charlés santiyagoning namidin élan qilin'ghan bayanatta xitay hökümitining térorluqqa qarshi turush namida Uyghur musulmanlirini keng kölemde lagérgha tutqun qilishining exlaqiy jehettin qobul qilishqa bolmaydighan bir réyalliq ikenliki we bu orunlarda ten jazasi yürgüzülüshining xelq'ara qanunlargha pütünley xilap ikenliki eskertilgen.

Parlamént ezasi charlés santiyago bayanatida asiyan döletlirining bu mesilidiki sükütini xitayning “Bir belwagh bir yol” qurulushi seweblik séliwatqan mebleghlirige baghlighan.

U yene töwendikilerni bayan qilghan: “Biz ‛sherqiy-jenubiy asiya döletliri birliki‚ ge eza döletlerning xitay hökümitining Uyghur musulmanlirigha qiliwatqan zulumigha süküt qilishini qattiq tenqidleymiz we xitay hökümitini zalimlarche siyasitini derhal toxtitishqa chaqirimiz. Uyghurlargha qaritilghan étnik tazilash herikiti derhal toxtitilishi kérek. Musteqil tekshürgüchilerning rayon'gha bérip lagérlar üstidin musteqil tekshürüsh yürgüzüshige ruxset qilinishi kérek.”

Mezkur bayanatta yene musulman nopusi köp sanliqni igileydighan we shundaqla “Islam hemkarliq teshkilati” ezasi bolghan hindonéziye we malaysiyaning eslide Uyghur musulmanliri bilen bir septe turup, xitayni aldi bilen tenqidlishi kérekliki eskertilgen.

Yuqiriqi bu bayanatning özini “Musulmanlarning ortaq awazi” dep teripleydighan “Islam hemkarliq teshkilati” we uning türkiyedin bashqa eza döletliri béshini ichige tiqiwalghan peytte élan qilinishi diqqet qozghidi.

“Sherqiy-jenubiy asiya döletliri birliki” (ASEAN) 1967-yili qurulghan rayon xaraktérlik hökümetler ara bir teshkilat. Bu teshkilat tayland, wiyétnam, sin'gapor, filippin, malaysiya, hindonéziye, kambodzha, birma we la'os qatarliq 10 dölettin teshkillen'gen.