Yaponiye bash ministiri xitay rehberliri bilen körüshkende lagérlar mesilisini otturigha qoyghan

Muxbirimiz erkin
2018.10.26

Yaponiye bash ministiri shinzo abéning jüme küni béyjingda xitay rehberliri bilen körüshkende Uyghur musulmanlirining yighiwélish lagérlirigha qamilish mesilisini otturigha qoyghanliqi ilgiri sürüldi.

Amérikidiki bréybart xewerler torining kyuto agéntliqidin neqil keltürüp xewer qilishiche, bir yaponiye emeldari kyuto agéntliqigha shinzo abéning mezkur mesilisini otturigha qoyghanliqini bildürgen. Eger, shinzo abéning bu mesilini otturigha qoyghanliqi toghra bolsa, u lagérlar mesilisini xitay rehberlirige yüzturane otturigha qoyup, uninggha qarshiliqini bildürgen tunji chet'el hökümet bashliqi bolup qalidu.

Xitay hökümiti yighiwélish lagérlirini “Kespiy terbiyelesh mektepliri” dep aqlisimu, lékin kishilik hoquq teshkilatliri we axbarat wasitiliri xitayning bu lagérlardiki bir milyondin artuq Uyghurgha ménge yuyush élip bériwatqanliqi, étiqadini inkar qilip, partiye we shi jinpingni medhiyeleshke mejburliniwatqanliqi hem ularning ten jazasigha uchrawatqanliqini ilgiri sürüp kelmekte.

Yéqinda BBC agéntliqi lagérlar heqqide tekshürüsh doklati élan qilip, lagérlarning türmidek bashqurulidighanliqi we dawanchingdiki bir lagérgha 130 ming adem patidighanliqini bildürgen.

Kyuto agéntliqining xewiride, shinzo abé bilen li kéchyang otturisida bolghan söhbetni ashkarilighan yaponiye emeldarining ismi tilgha élinmighan. Xewerde yene, shinzo abéning li kéchyanggha “Xelq'ara jem'iyet, jümlidin yaponiye xitaydiki kishilik hoquq weziyitige yéqindin diqqet qilmaqta” dégenliki qeyt qilinip, lékin lagérlar heqqide konkrét néme dégenliki bayan qilinmighan.

Bréybartning xewiride, yighiwélish lagérlirida az dégende bir milyon Uyghur tutup turuluwatqanliqi we xitayning yéqinda bu lagérlarni qanunlashturghanliqi tekitlen'gen.

Bréybartning xewiride yene, xitayning bu lagérlarni kespiy “Terbiye merkezliri” dep perdazlawatqanliqi, Uyghurlarning kishilik hoquqi depsende qiliniwatqanliqigha da'ir xewerler bu lagérlarda yétip chiqqan shahitlarning guwahliqigha tayinilghan bolsimu, lékin xitayning bu xewerlerni “Gherbtiki radikal siyasetchiler” xitayni qarilash üchün toqup chiqarghan, dep teshwiq qiliwatqanliqi ilgiri sürülgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.