Kanada géziti xitayning Uyghur élidiki “Yépiq terbiyilesh merkezliri” ning mahiyitini pash qildi

Muxbirimiz erkin
2017.09.11

Xitay hökümitining bu yil 4‏-aydin bashlap Uyghur rayonida keng kölemlik yolgha qoyghan “Yépiq terbiyilesh merkezliri” xelq'ara jem'iyetning diqqitini qozghashqa bashlidi.

Kanadaning “Yer shari we pochta” géziti 9‏-séntebir maqale élan qilip, xitayning Uyghur élidiki “Yépiq terbiyilesh merkezliri” ning mahiyiti we uninggha minglighan Uyghurni soliwélip, ulargha mejburi qayta terbiye élip bériwatqanliqini tonushturdi.

“Chégra rayondiki adaletsizlik” serlewhilik mezkur maqalini kanadaliq zhurnalist natan wandérklip qelemge alghan. Natan wandérklip yéqinda Uyghur rayonining yerkent nahiyisidiki ilishqu bazirini ziyaret qilghanda xitay amanliq da'iriliri teripidin tutqun qilinip, soraq qilin'ghan kanadaliq zhurnalist. 

U maqaliside, xitay da'irilirining tibettiki öktichilerni basturush tedbirlirini we maw zédong dewridiki ijtima'iy qayta-qurush téxniklirini Uyghur diyarida kéngeytip qolliniwatqanliqi, uning Uyghur élida minglighan musulmanni sistémiliq tutqun qilip, ularni “Qayta terbiyilesh” ke yollawatqanliqini tekitligen.

Natan wandérklip özining Uyghur élidiki nurghun yerlik xelqlerni, muhajirettiki Uyghurlarni we tetqiqatchilarni ziyaret qilip, yerlik da'irilerning shexsi mijezi we xaraktéri xeterlik, dep qarighan herqandaq kishini “Qayta-terbiyilesh” ke yollawatqanliqi, nurghun a'ililerning dadisi, yoldishi, qizi, kélini, oghli, qolum-qoshna yaki uruq tughqini tuyuqsiz chaqirtilip, iz déreksiz yoqap kétidighanliqi, a'ilisige héchqandaq xewer bérilmeydighanliqi, a'ile-tawabi'atlirining ularni “Qayta-terbiye” élip kétildi, dep qaraydighanliqini tepsiliy chüshendürgen.

Natan wandérklip maqaliside, xitay da'irilirining bu “Yépiq terbiyilesh merkezliri” ning meqsiti radikalliqni yuqturuwalghan puqralarni eslige keltürüsh, ularning xitay qanunlirini téximu yaxshi chüshinishige yardem bérish, dep aqlisimu, biraq mutexessislerning sözini neqil keltürüp, bu xil mejburi terbiye xitayni puqralargha téximu düshmen qilishtin bashqa ishqa yarimaydighanliqini tekitligen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.