100 Түрк адвокат б д т ға уйғурлар тоғрисида бирләшмә әрзнамә сунмақчи

Ихтиярий мухбиримиз әркин тарим
2020.06.05
adwokatlar-uyushmisining-ezasi-faruq-keleshtimur.jpg Әнқәрә адвокатлар уюшмисиниң әзаси фаруқ кәләштимур әпәнди.
RFA/Erkin Tarim

Түркийәниң һәрқайси вилайәтлиридики адвокатлар уюшмисиға әза 100 адвокат нөвәттә уйғурлар дуч келиватқан еғир зулумлар тоғрисида бирләшкән дөләтләр тәшкилати кишилик һоқуқ кеңишигә бирләшмә әрзнамә тәйярлиған.

Биз мәзкур әрзнамә тоғрисида мәлумат игиләш үчүн буниңға башламчилиқ қиливатқан әнқәрә адвокатлар уюшмисиниң әзаси фаруқ кәләштимур әпәнди билән телефон сөһбити елип бардуқ. У бу бирләшмә әрзнамини б д т ға сунуштики мәқсити тоғрисида тохтилип, мундақ деди: “бүгүн түркийәдә көп санда аммиви тәшкилатлар, алий мәктәп оқутқучилири вә мухбирлар шәрқий түркистан мәсилисигә көңүл бөлүватиду. Лекин биз бу һәқтә қануний җәһәттики хизмәтләрниң кәмчил икәнликини көрдуқ. Буниңда хәлқара қанун йоллиридин тоғра пайдилиниш, шәрқий түркистан дәвасини қануний күрәш йолиға киргүзүш үчүн адвокатлар бир йәргә җәм болуп, хитайниң шәрқий түркистанда елип бериватқан инсан қелипидин чиққан қирғинчилиқ сиясәтлири тоғрисида әрзнамә тәйярлидуқ, буни әмди б д т ға сунмақчимиз.”

Б д т кишилик һоқуқ кеңишигә зулумға учриған милләт яки шәхсләр әрз сунса болидикән, йәни кишилик һоқуқ дәпсәндичиликлирини көргән яки қолида бу һәқтә испати бар болған кишиләр яки гуруһлар әрз илтимаси суналайдикән. Түркийәдики 100 адвокат вә уйғур кишилик һоқуқ дәпсәндичиликини билидиған бир гуруһ мәзкур әрзнамини тәйярлап чиққан. Адвокат фаруқ кәләштимур әпәнди б д т ға сунуш үчүн 100 түрк адвокат қол қойған әрзнамигә көп санда аммиви тәшкилат вә кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң уйғурлар тоғрисида тәйярлиған доклатлирини испат сүпитидә қошуп әвәтидиғанлиқини баян қилди. У мундақ деди: “б д т ға сунмақчи болуватқан әрз илтимасимизниң дәсләпки нусхиси тәйярланди. Онлиған хәлқара тәшкилатларниң шәрқий түркистандики кишилик һоқуқ дәпсәндичиликлири тоғрисида тәйярлиған доклатлирини испат сүпитидә бирликтә сунимиз. Хитайниң буниңға җаваб бериш мәҗбурийити бар. Биз түрк адвокатлар хитайниң шәрқий түркистанлиқларға елип бериватқан ирқий қирғинчилиқ сияситигә қарап туралмаймиз. Хәлқара қанунға тайинип туруп буни һәл қилиш йолини издәймиз.”

Д у қ вә башқа хәлқаралиқ тәшкилатларму бирләшкән дөләтләр тәшкилатиға әрзнамә сунуп кәлмәктә. Хитай бирләшкән дөләтләр тәшкилатидики мунасивәтлик тохтамнамиларға қол қойған болғачқа, д у қ ниң әризнамилиригә б д т да җаваб беришкә мәҗбур болған. Әмма хитай һөкүмити хитайниң аз санлиқ милләтләр сияситиниң яхши икәнликини, уйғурларға қаритилған кишилик һоқуқ дәпсәндичиликиниң мәвҗут әмәсликини илгири сүрүп кәлмәктә. Ундақта, 100 түрк адвокат тәйярлиған бирләшмә әризнаминиң үнүми боламду? д у қ рәиси долқун әйса әпәнди бу һәқтики зияритимизни қобул қилип, 100 түрк адвокат бәргән бу бирләшмә әрзнаминиң хитайниң уйғурларға елип бериватқан бесим сияситиниң инсанийлиққа қарши елип бериватқан җинайәт икәнликини испатлаш үчүн зор әһмийәткә игә икәнликини билдүрди.

Хитай бирләшкән дөләтләр тәшкилатиға әза дөләт болуп, б д т дики нурғун мәсилиләрдә җавабкарлиқи бар. Д у қ рәиси долқун әйса әпәнди б д т ға һәрқандақ тәшкилат, шәхс вә гуруһлар әрз қилса болидиғанлиқини, хитайниң буларға җаваб қайтуруш мәҗбурийитиниң барлиқини баян қилди.

Әнқәрәдики уйғур тәтқиқат институтиниң мудири доктор әркин әкрәм әпәнди хитайниң инсанийлиққа қарши җинайәт өткүзүватқанлиқини, униң үстигә хитайниң бу җинайәтлирини махтап дуня җамаәтчиликиниң ғәзипини қозғиғачқа түрк адвоклатларниң һәрикәткә өткәнликини баян қилди.

Истанбулда паалийәт елип бериватқан шәрқий түркистан тәшкилатлар бирлики рәиси һидайәтулла оғузхан әпәнди түркийәдә узун йиллардин буян аммиви тәшкилатлар, журналистлар, паалийәтчиләр, оқутқучи вә оқуғучиларниң шәрқий түркистан дәваси билән шуғуллинип келиватқанлиқини, бундақ көп сандики адвокатларниң көңүл бөлүшиниң тунҗи қетим болуватқанлиқини, буниң әһмийитиниң зор икәнликини баян қилди.

Д у қ рәиси долқун әйса әпәнди шәрқий түркистан мәсилисиниң 1960-йиллардин тартип б д т да оттуриға қоюлуп кәлгәнликини, әмма кейинки йилларда бирләшкән дөләт тәшкилатида көп қетим оттуриға қоюлуп, барғансери күнтәртипкә келиватқанлиқини тәкитлиди.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.