D u q bayanat élan qilip, pütün dunyadiki Uyghurlarni “5-Féwral ghulja weqesi” ning 24 yilliqini xatirileshke chaqirdi

Dunya Uyghur qurultiyi “5-Féwral ghulja weqesi” ning 24-yilliqi munasiwiti bilen mexsus metbu'at bayanati élan qilip, her qaysi döletlerde pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirini, siyasiy pa'aliyetchilerni we barliq Uyghurlarni 5-féwral ghulja weqesi toghrisida her xil pa'aliyetlerni uyushturushqa we bu arqiliq shéhitlargha bolghan hörmet we sadaqitini ipadileshke chaqirdi. Qurultay élan qilghan metbu'at bayanatida 1997-yilidiki Uyghurlarning naraziliq namayish herikitini “Ghulja inqilabi” dep atighan.

Bayanatta munular déyilgen: “Eziz qérindashlar, wetinimiz sherqiy türkistanning yéqinqi zaman tarixidiki zor siyasiy hadisilerning biri hésablan'ghan we 1997-yili yüz bergen 5-féwral ghulja inqilabining 24-yilliq xatire küni kélish aldida turmaqta. Bu munasiwet bilen biz 5-féwral inqilabi jeryanida millitimizning erkinliki we azadliqi üchün eziz janlirini pida qilghan qehriman shéhitlirimizgha, ghaziylirimizgha chongqur hörmitimizni we cheksiz séghinishimizni bildürimiz!

Bügün Uyghurlar mesilisining xelq'araliq zor bir mesilige aylinishi ene shu weten ichidiki qeyser xelqimizning töligen éghir bedellirining, hayati bedilige élip barghan tinimsiz küreshlirining, zulumgha we ölümge tiz pükmeydighan shanliq rohining biwasite mehsuli we netijisidin ibaret! shuning üchünmu millitimizning hörlüki, erkinliki we azadliqi üchün eziz janlirini pida qilghan qehrimanlirimizni qelbimizde ebediy yashnitish, ularning küreshchan iradisi we milliy rohigha warisliq qilish bolsa muhajirette yashawatqan pütün sherqiy türkistanliqlarning milliy we wijdani burchidin ibaret!

5-Féwral ghulja inqilabidin buyan muhajirettiki pütün teshkilatlirimiz, siyasiy pa'aliyetchilirimiz we awam xelqimiz bu shereplik künni herxil naraziliq pa'aliyetliri arqiliq keng kölemde izchil xatirilep kelgen iduq, epsuski xitayning wuxen shehiridin pütün dunyagha yamrighan korona wabasi keltürgen intayin paydisiz shara'it we herqaysi ellerde yolgha qoyuluwatqan éghir karantin tedbirliri sewebidin ötken yildin buyan keng kölemde namayish we xatirilesh pa'aliyetliri ötküzüshtin mehrum qalduq, bu jeryanda köpligen qérindashlirimiz korona wirusi sewebidin hayatidin ayrildi yaki bu nijis késellikke giriptar boldi!

Emma, shundaqtimu biz shara'itimiz yar bergen we özlirimiz turuwatqan döletlerning qanun-tüzümliri yol qoyghan da'ire ichide 5-féwral ghulja qirghinchiliqining 24-yilliqini xatirileshke we bu arqiliq eziz shéhitlirimizgha bolghan hörmet we sadaqitimizni namayan qilishqa gheyret qilishimiz lazim”.

Dunya Uyghur qurultiyi bayanatida pütün dunyadiki teshkilat we awam xelqni özliri turuwatqan döletlerning shert-shara'iti yar bergen asasta 5-féwral ghulja qirghinchiliqining 24-yilliqini xatirileshke chaqirip munularni tekitligen: “Dunya Uyghur qurultiyi 5-féwral ghulja qirghinchiliqining 24-yilliqi munasiwiti bilen tor arqiliq mexsus muhakime we xatirilesh yighini uyushturmaqchi, bashqa teshkilatlirimiz we pa'aliyetchilirimizningmu héch bolmighanda yalghuz kishilik namayishlarni we tor yighinlirini ötküzüshini, sirtqa chiqish imkaniyiti bolmighan qérindashlirimizningmu öyliride shéhitlirimizning rohigha atap du'a-tilawet ötküzüsh arqiliq özlirining milliy mejburiyitini ada qilishini ümid qilimiz.

Eziz qérindashlar, eyni chaghda qeyser ghulja xelqi nöldin töwen 30 giradusluq qehritan soghuqqa we mustebit xitay hakimiyitining miltiq-zembireklirige pisent qilmay merdanilerche kökrikini kérip meydanlargha tökülüp, özlirining erkinlik we hörlükke bolghan teshnaliqini we özlirige pütmes-tügimes balayi'apetlerni élip kelgen tajawuzchi xitay hakimiyitige bolghan naraziliqlirini namayan qilishqanidi, shunga biz muhajirette yashawatqan sherqiy türkistanliqlar weten ichidiki batur ezimetlirimizning qehrimanliq jasaritidin örnek élip, éziliwatqan we qiriliwatqan xelqimizning dat-peryadlirini dunya jama'etchilikige tuyghuzush üchün téximu zor pidakarliq körsitishimiz lazim! pütün eziz shéhitlirimizning rohi shad bolsun!”.

. Dunya Uyghur qurultiyi re'isi dolqun eysa ependi dunya Uyghur qurultiyining qurulghan kündin tartip ‛5-féwral ghulja weqesi‚ni xatirileshke alahide ehmiyet bérip kéliwatqanliqini, shunga bu yilmu ‛korona wirusi‚ xewpige qarimastin tedbir alghan halda dunyaning her qaysi jaylirida her xil pa'aliyetlerning ötküzülidighanliqini bayan qildi.

Melum bolushiche ghulja yashliri ene shu yillarda jem'iyette yamrighan zeherlik chékimlikni cheklesh üchün meshrep pa'aliyetlirini kéngeytken we bu meshreptin tehdit hés qilghan xitay da'iriliri meshrepte yéteklesh roli alghan diniy zatlarni tutqun qilghan. Buninggha naraziliq bildürüsh üchün bir guruppa yash namayish qilghan. Mezkur namayishini basturushta xitay da'iriliri sotsiz étiwétish, xalighanche tutqun qilish we türmilerde qéyin-qistaqqa élishtek dölet zorawanliqini qollan'ghan. Néme üchün xitay bundaq qattiq qolluq bilen basturdi? enqerediki Uyghur tetqiqat instituti mudiri istratégiye mutexessisi doktor erkin ekrem ependi buning sewebliri heqqide toxtaldi.

Doktor erkin ekrem ependi sherqiy türkistanning hemmila yéride shéhit qanliri barliqini, öz wetinining erkinliki üchün jénini pida qilghan shéhitlarni xatirileshning her Uyghurning milliy we diniy burchi ikenlikini tekitlidi.

1997-Yili “5-Féwral ghulja weqesi” toghrisidiki sin'alghu körünüshi türkiyediki a t w qanilida körsitilgendin kéyin türkiyening istanbul we enqere sheherliride minglighan kishi qatnashqan naraziliq namayishliri ötküzülgenidi. Dunyada Uyghur mesilisige bolghan köngül bölüsh kücheygenidi. Buninggha jawab bérish üchün istanbulda sherqiy türkistan milliy merkizi qurulghan. Sherqiy türkistan wexpining sabiq re'isi hamutxan göktürk ependi “5-Féwral ghulja weqesi” ning sherqiy türkistan dewasini türkiyede yuqiri pellige kötürgenlikini, dewaning xelq'aralishishi'ini tézletkenlikini bayan qildi.