Хитайниң “Hikvision” ширкитиниң назарәт камералирини “уйғурларни пәрқләндүрүш иқтидариға игә” дәп базарға селиватқанлиқи ашкариланди

Мухбиримиз ирадә
2019.11.13
HikVision.jpg 11-Ноябир күни “ипвм” тор гезитигә елан қилинған, хитайниң “һиквисион” ширкитиниң назарәт камералирини “уйғурларни пәрқләндүрүш иқтидариға игә” дәп базарға селиватқанлиқи һәққидики хәвәр.
ipvm.com

Хәйкаң йәни “Hikvision” ширкити хитай һөкүмитиниң уйғур аптоном районидики “диҗитал тәқибләш” системиси қурулуши бойичә нурғун қурулуш түрлирини һөддигә елип, һөкүмәтниң уйғурларни тәқибләш ишлириға йеқиндин һәмкарлишиш билән тонулған икки чоң ширкәтниң бири. Йеқинда бу ширкәтниң өзиниң назарәт камералирини очуқ-ашкарә һалда “уйғурларни пәрқләндүрәләйду” дәп туруп базарға селиватқанлиқи ашкариланди.

11-Ноябир күни, америкадики пән-техника вә учур техникиси тәтқиқат тор бети болған “IPVM” ниң тор хәвәрлиридә ашкарилишичә, “Hikvision” ширкити өзиниң хитайдики тор бетидә DS-2CD7A2XYZ-JM/RX типлиқ әқлий иқтидарлиқ камералириниң иқтидарлири тонуштурулған қисмида “бу камералар милләт пәрқини айриялайду, мәсилән, уйғур, хитай дегәндәк. . . Тоғрилиқ нисбити 90 пирсәнткә йетип бариду” дегән җүмлиләрни ишләткән. Бу юқиридики техника хәвәрлири тори болған “ипвм” ниң диққитини қозғап, улар билән алақилашқандин кейин, хәйкаң ширкити дәрһал бу еланни тор бетидин өчүрүвәткән. Биз бу ширкәтниң телефонлириға телефон қилип баққан болсақму, телефонға җаваб беридиған адәм чиқмиди. 

Мәзкур хәвәр елан қилинғандин кейин тивиттир қатарлиқ иҗтимаий таратқуларда күчлүк инкас қозғиди. Нурғун кишиләр бу әһвалниң толиму қорқунчлуқ икәнликини билдүрүп, буниң келәчәктә дуняға кәң йейилишиниң толиму хәтәрлик ақивәт пәйда қилидиғанлиқини билдүрди. 

Америкадики уйғур кишилик һоқуқ қурулушиниң ташқи мунасивәтләр дериктори луиса гирив ханим бу һәқтә зияритимизни қобул қилип, буниң “қобул қилғусиз бир әһвал”, дәп көрсәтти. У сөзидә “һәрқандақ бир ширкәтниң зор көләмлик кишилик һоқуқ җинайитигә маслишип бериши бир қәбиһликтур. Бу ширкәтниң хитай һөкүмити йүргүзүватқан инсан қелипидин чиққан сиясәттин пайдилинип туруп пайда алмақчи болуши кишиләрни ойландуруши керәк” деди. 

Қисқа вақит ичидә наһайити зор кирим қилған бу “Hikvision” ширкити узундин буян хәлқаралиқ ахбаратларниң диққитини қозғап келиватқаниди. “ташқи сиясәт” жорнили өткән йили бу ширкәтләр үстидин елип барған тәкшүрүшлири нәтиҗисидә “Hikvision” -хәйкаң вә дахуа ширкәтлириниң уйғур елидики зор көләмлик назарәт системилири қурулушиға аит җәмий 11 қурулуш түри бойичә 2 милярд доллардин артуқ пайдиға еришкәнлики, бу қурулушларниң көпиниң 2017-йили елип берилғанлиқини ашкарилиған. 

Уларниң ейтишичә, бу ширкәтләрниң ялғуз йәкән наһийисидики назарәт камералири қурулуш түри бойичә алған пайдиси 686 милйон доллар икән. “Hikvision” ширкити өзи ялғуз үрүмчигә орнитилидиған 30 миң камера қурулушини һөддигә алған болуп, пәқәт мушу қурулушниң өзила 79 милйон долларға ярайдикән. юқиридики ширкәтләргә өткүзүп берилгән қурулуш түрлири бихәтәрлик камералиридин сирт йәнә, видейо көрүнүшлирини анализ қилиш мәркизи, әқиллиқ назарәт системиси, чоң санлиқ мәлумат мәркизи, сақчи понкитлири вә учқучисиз айропилан қатарлиқларниму өз ичигә алидикән. 

Бу йил 7-өктәбир күни америка һөкүмити уйғур қатарлиқ милләтләрниң кишилик һоқуқ дәпсәндичиликигә четилған 28 хитай муәссәсәсини қара тизимликкә киргүзгән болуп, уларниң бири “Hikvision” ширкити иди. Луиса гирив ханим һәрқайси дөләтләрни юқиридики бу ширкәткә қарши худди америка һөкүмитигә охшаш бир қарар елиши керәкликини билдүрди. У мундақ деди: “америка сода министирлиқи бу йил өктәбирдә америка ширкәтлирини уларниң мәһсулатлирини вә мулазимәтлирини сетиштин чәклигән. Башқа дөләтләрму тезлик билән мушундақ бир қарар чиқириши керәк. Мәнчә ‛Hikvision‚ ширкитиниң назарәт камералирини һәрқандақ йоллуқ сәвәб билән сетивелишни ойлишиватқан һәрбир истималчи, һәрбир ширкәт, университет вә һәрбир вәтәндаш бу камераларни сетивелиш арқилиқ 21-әсирдики юқири техника арқилиқ дини вә миллий зиянкәшлик билән шуғуллиниватқан бу ширкәтләргә пайда йәткүзүштин авал чоңқур ойлишиши керәк. Уйғур кишилик һоқуқ қурулуши барлиқ шеркәтләрни хитай һөкүмити билән болған тиҗарий алақилирини дәрһал тохтитишқа чақиримиз”

Ню-йорк вақти гезити бу йил 4-айда хитайдики мәзкур техника билән биваситә мунасивәтлик кишиләр билән мәхпий һалда өткүзгән сөһбәтлири асасида ишлигән бир хәвиридә, юқиридики бу хитай ширкәтлириниң камералириниң мәхсус уйғурларни пәрқләндүрүш иқтидариға игә икәнликини тунҗи қетим ашкарилиған иди. Уларниң баян қилишичә, хитай һөкүмити уйғурларни назарәт вә контрол қилиш үчүн наһайити кәң көләмлик вә мәхпий болған илғар типлиқ чирай пәрқләндүрүш техникиси қоллиниватқан болуп, бу һазирғичә дуня миқясида бир һөкүмәтниң сүний идрак техникисини мәқсәтлик һалда ирқий кимликни пәрқләндүрүш үчүн ишләткәнликигә аит ашкариланған тунҗи вәқә болуп һесаблинидикән.

“ню-йорк вақти гезити” ниң мушу саһәгә биваситә мунасивәтлик аз дегәндә 5 кишидин игилишичә, хитай һөкүмити мәзкур чирай пәрқләндүрүш техникисини хитайниң фуҗйән, гуаңҗу, венҗу қатарлиқ өлкә вә шәһәрлиридә уйғурларни издәш үчүн қолланған. 

Йәнә 2 киши “ню-йорк вақти гезити” мухбириға уйғурларни назарәт қилиш техникисиниң һазир пүтүн мәмликәт миқясиға кеңәйгәнликини, һәтта бир дөләт дәриҗилик санлиқ мәлумат амбирида уйғур аптоном районидин чиқип кәткән уйғурларниң чирайиға аит санлиқ мәлуматлар барлиқини ейтип бәргән.

Кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилатиниң тәтқиқатчиси мая ваң “IPVM” тор гезитигә бу һәқтә қайтурған инкасида буниң хәлқара кишилик һоқуқ нормлири бойичә қобул қилғили болмайдиған бир әһваллиқини билдүргән. У йәнә камераларниң уйғурларни пәрқләндүрүш мәсилисини пәқәтла “ирқий пәрқләш, айримичилиқ қилиш вә яки алдин һөкүм” дегәндәк сөзләр билән сүпәтләшниң толиму аддий болуп қалидиғанлиқини тәкитләп “бу аптоматиклаштурулған технологийәниң мәхсус зиянкәшлик қилиш мәқситидә қоллинилишидур” дәп тәкитлигән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.