Xitayning “Hikvision” shirkitining nazaret kaméralirini “Uyghurlarni perqlendürüsh iqtidarigha ige” dep bazargha séliwatqanliqi ashkarilandi

Muxbirimiz irade
2019.11.13
HikVision.jpg 11-Noyabir küni “Ipwm” tor gézitige élan qilin'ghan, xitayning “Hikwisi'on” shirkitining nazaret kaméralirini “Uyghurlarni perqlendürüsh iqtidarigha ige” dep bazargha séliwatqanliqi heqqidiki xewer.
ipvm.com

Xeykang yeni “Hikvision” shirkiti xitay hökümitining Uyghur aptonom rayonidiki “Dijital teqiblesh” sistémisi qurulushi boyiche nurghun qurulush türlirini höddige élip, hökümetning Uyghurlarni teqiblesh ishlirigha yéqindin hemkarlishish bilen tonulghan ikki chong shirketning biri. Yéqinda bu shirketning özining nazaret kaméralirini ochuq-ashkare halda “Uyghurlarni perqlendüreleydu” dep turup bazargha séliwatqanliqi ashkarilandi.

11-Noyabir küni, amérikadiki pen-téxnika we uchur téxnikisi tetqiqat tor béti bolghan “IPVM” ning tor xewerliride ashkarilishiche, “Hikvision” shirkiti özining xitaydiki tor bétide DS-2CD7A2XYZ-JM/RX tipliq eqliy iqtidarliq kaméralirining iqtidarliri tonushturulghan qismida “Bu kaméralar millet perqini ayriyalaydu, mesilen, Uyghur, xitay dégendek. . . Toghriliq nisbiti 90 pirsentke yétip baridu” dégen jümlilerni ishletken. Bu yuqiridiki téxnika xewerliri tori bolghan “Ipwm” ning diqqitini qozghap, ular bilen alaqilashqandin kéyin, xeykang shirkiti derhal bu élanni tor bétidin öchürüwetken. Biz bu shirketning téléfonlirigha téléfon qilip baqqan bolsaqmu, téléfon'gha jawab béridighan adem chiqmidi. 

Mezkur xewer élan qilin'ghandin kéyin tiwittir qatarliq ijtima'iy taratqularda küchlük inkas qozghidi. Nurghun kishiler bu ehwalning tolimu qorqunchluq ikenlikini bildürüp, buning kélechekte dunyagha keng yéyilishining tolimu xeterlik aqiwet peyda qilidighanliqini bildürdi. 

Amérikadiki Uyghur kishilik hoquq qurulushining tashqi munasiwetler dériktori lu'isa giriw xanim bu heqte ziyaritimizni qobul qilip, buning “Qobul qilghusiz bir ehwal”, dep körsetti. U sözide “Herqandaq bir shirketning zor kölemlik kishilik hoquq jinayitige masliship bérishi bir qebihliktur. Bu shirketning xitay hökümiti yürgüzüwatqan insan qélipidin chiqqan siyasettin paydilinip turup payda almaqchi bolushi kishilerni oylandurushi kérek” dédi. 

Qisqa waqit ichide nahayiti zor kirim qilghan bu “Hikvision” shirkiti uzundin buyan xelq'araliq axbaratlarning diqqitini qozghap kéliwatqanidi. “Tashqi siyaset” zhornili ötken yili bu shirketler üstidin élip barghan tekshürüshliri netijiside “Hikvision” -xeykang we daxu'a shirketlirining Uyghur élidiki zor kölemlik nazaret sistémiliri qurulushigha a'it jem'iy 11 qurulush türi boyiche 2 milyard dollardin artuq paydigha érishkenliki, bu qurulushlarning köpining 2017-yili élip bérilghanliqini ashkarilighan. 

Ularning éytishiche, bu shirketlerning yalghuz yeken nahiyisidiki nazaret kaméraliri qurulush türi boyiche alghan paydisi 686 milyon dollar iken. “Hikvision” shirkiti özi yalghuz ürümchige ornitilidighan 30 ming kaméra qurulushini höddige alghan bolup, peqet mushu qurulushning özila 79 milyon dollargha yaraydiken. Yuqiridiki shirketlerge ötküzüp bérilgen qurulush türliri bixeterlik kaméraliridin sirt yene, widéyo körünüshlirini analiz qilish merkizi, eqilliq nazaret sistémisi, chong sanliq melumat merkizi, saqchi ponkitliri we uchquchisiz ayropilan qatarliqlarnimu öz ichige alidiken. 

Bu yil 7-öktebir küni amérika hökümiti Uyghur qatarliq milletlerning kishilik hoquq depsendichilikige chétilghan 28 xitay mu'essesesini qara tizimlikke kirgüzgen bolup, ularning biri “Hikvision” shirkiti idi. Lu'isa giriw xanim herqaysi döletlerni yuqiridiki bu shirketke qarshi xuddi amérika hökümitige oxshash bir qarar élishi kéreklikini bildürdi. U mundaq dédi: “Amérika soda ministirliqi bu yil öktebirde amérika shirketlirini ularning mehsulatlirini we mulazimetlirini sétishtin chekligen. Bashqa döletlermu tézlik bilen mushundaq bir qarar chiqirishi kérek. Menche ‛Hikvision‚ shirkitining nazaret kaméralirini herqandaq yolluq seweb bilen sétiwélishni oylishiwatqan herbir istimalchi, herbir shirket, uniwérsitét we herbir wetendash bu kaméralarni sétiwélish arqiliq 21-esirdiki yuqiri téxnika arqiliq dini we milliy ziyankeshlik bilen shughulliniwatqan bu shirketlerge payda yetküzüshtin awal chongqur oylishishi kérek. Uyghur kishilik hoquq qurulushi barliq shérketlerni xitay hökümiti bilen bolghan tijariy alaqilirini derhal toxtitishqa chaqirimiz”

Nyu-york waqti géziti bu yil 4-ayda xitaydiki mezkur téxnika bilen biwasite munasiwetlik kishiler bilen mexpiy halda ötküzgen söhbetliri asasida ishligen bir xewiride, yuqiridiki bu xitay shirketlirining kaméralirining mexsus Uyghurlarni perqlendürüsh iqtidarigha ige ikenlikini tunji qétim ashkarilighan idi. Ularning bayan qilishiche, xitay hökümiti Uyghurlarni nazaret we kontrol qilish üchün nahayiti keng kölemlik we mexpiy bolghan ilghar tipliq chiray perqlendürüsh téxnikisi qolliniwatqan bolup, bu hazirghiche dunya miqyasida bir hökümetning sün'iy idrak téxnikisini meqsetlik halda irqiy kimlikni perqlendürüsh üchün ishletkenlikige a'it ashkarilan'ghan tunji weqe bolup hésablinidiken.

“Nyu-york waqti géziti” ning mushu sahege biwasite munasiwetlik az dégende 5 kishidin igilishiche, xitay hökümiti mezkur chiray perqlendürüsh téxnikisini xitayning fujyen, gu'angju, wénju qatarliq ölke we sheherliride Uyghurlarni izdesh üchün qollan'ghan. 

Yene 2 kishi “Nyu-york waqti géziti” muxbirigha Uyghurlarni nazaret qilish téxnikisining hazir pütün memliket miqyasigha kéngeygenlikini, hetta bir dölet derijilik sanliq melumat ambirida Uyghur aptonom rayonidin chiqip ketken Uyghurlarning chirayigha a'it sanliq melumatlar barliqini éytip bergen.

Kishilik hoquqni közitish teshkilatining tetqiqatchisi maya wang “IPVM” tor gézitige bu heqte qayturghan inkasida buning xelq'ara kishilik hoquq normliri boyiche qobul qilghili bolmaydighan bir ehwalliqini bildürgen. U yene kaméralarning Uyghurlarni perqlendürüsh mesilisini peqetla “Irqiy perqlesh, ayrimichiliq qilish we yaki aldin höküm” dégendek sözler bilen süpetleshning tolimu addiy bolup qalidighanliqini tekitlep “Bu aptomatiklashturulghan téxnologiyening mexsus ziyankeshlik qilish meqsitide qollinilishidur” dep tekitligen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.