Türkiyede merhum edib abdulhékim baqi iltebirning wapatining bir yilliqi xatirilendi

22-Awghust küni türkiyening edirne wilayiti siliwri nahiyeside merhum sha'ir we yazghuchi abdulhékim baqi iltebirni xatirilesh hem uning yéqinda neshrdin chiqqan “Abdulhékim baqi iltebir eserliri” namliq kitabini tonushturush pa'aliyiti ötküzüldi.

Bu yighilishni merhumning sepdishi, teklimakan Uyghur neshriyatining xojayini abdujélil turan ependi uyushturghan bolup mezkur pa'aliyetke merhum abdulhékim baqi iltebirning istanbuldiki yéqin dostliri, jama'et erbabliri, ziyaliylar we sepdashliri qatnashti.

Yighilishta teklimakan Uyghur neshriyatining mudiri abdujélil turan, Uyghur akadémiyesi xitay tetqiqat institutining mudiri perhat qurban tengritaghli ependi we dokur haji qutluq qadiri qatarliqlar söz qilip, merhumning ish-izliri we edebiy ijadiyetliri toghrisida toxtaldi.

Teklimakan Uyghur neshriyatining bashliqi abdujélil turan ependi merhum abdulhékim baqi iltebirning hayatigha baha bérip ötti. U, aldi bilen pa'aliyet heqqide melumat berdi.

Merhum abdulhékim baqi iltebirning oqughuchisi doktor haji qutluq qadiri ependi uning edebiy ijadiyitige yuqiri baha berdi.

Abdujélil turan ependi merhumning 1992-yili türkiyege kelgen kündin 2000-yili amérikigha ketküche bolghan ariliqta élip barghan ilmiy we edebiy xizmetliri, siyasiy pa'aliyetliri we ijadiyetliri üstide toxtilip ötti.

Uyghur akadémiyesi xitay tetqiqat instituti mudiri perhat qurban tengritaghli ependi abdulhékim baqi iltebirning shé'irlirini wetendila oqughanliqini, lékin istanbulda özi bilen tonushqanliqini, uning sen'etke we yash ösmürlerni terbiyeleshke zor ehmiyet béridighan ilghar bir kishi ikenlikini bayan qildi.

Abdujélil turan ependi abdulhékim baqi iltebir yazghan “Ölümdin qaytqan mehbus”, “Sherqiy türkistan tarixi we jughrapiyesi”, “Tülke bilen xoraz” qatarliq köp sandiki kitablarning teklimakan Uyghur neshriyati teripidin neshr qilin'ghanliqini bayan qildi.

Istanbuldiki sherqiy türkistan wexpide abdulhékim baqi iltebir bilen 7 yil birge ishligen sherqiy türkistan wexpining sabiq re'isi hamutxan göktürk ependi abdulhékim baqining “Sherqiy türkistan awazi” namliq zhurnalni chiqirishqa zor töhpe qoshqanliqini, “Sherqiy türkistan qollanmisi” namida kitab yézip qaldurghanliqini bayan qildi.

Istanbuldiki Uyghur ziyaliysi abduréshit abdulhémid ependimu ziyaritimizni qobul qilip, merhum abdulhékim baqi iltebir bilen 1994-yili istanbulda tonushqanliqini, uning türkiyediki hayati jeryanida özige chongqur tesir qaldurghanliqini bayan qilip ötti.

Abdulhékim baqi iltebirni xatirilesh pa'aliyitining axirida teklimakan Uyghur neshriyati teripidin neshr qilin'ghan “Abdulhékim baqi iltebir eserliri” namliq kitab qisqiche tonushturulghandin kéyin yighin ehlige tarqitip bérilgen.

Mezkur kitab 388 bettin terkib tapqan bolup, kitabqa merhumning wapat bolushtin burun yézip teklimakan Uyghur neshriyatigha ewetken 90 parche maqalisi, 95 parche shé'iri kirgüzülgen.

Merhum abdulhékim baqi iltebir 1951-yili 10-ayning 2-küni ürümchi shehiride tughulghan. U xitayning atalmish “Medeniyet zor inqilabi” ning balayi'apetlik yillirida, 1973-yildin 1975-yilghiche “Qayta terbiye” namida ili wilayitining toqquztara nahiyesi görjilgha yézisida turghan, 1975-yili 9-aydin 1977-yili 7-ayghiche ürümchi ma'arip institutida oqughan, kéyinki mezgillerde yene radiyo-téléwiziye uniwérsitétining edebiyat fakultétida oqughan.

Abdulhékim baqi iltebir ependi 1992-yili wetinidin ayrilghan'gha qeder ürümchi tejribe ottura mektipining edebiyat oqutquchisi, “Ürümchi kechlik géziti” ning mu'awin bash muherriri, “Tengritagh zhurnili” ning bash muherriri, ürümchi sheherlik edebiyat-sen'etchiler birleshmisining mu'awin re'isi qatarliq xizmetlerni ötigen.

U 1992-yili türkiyege köchüp chiqqandin kéyin yéziqchiliq arqiliq Uyghur dawasigha xizmet qilishni dawamlashturup kelgen bolup, 1992-yildin 2000-yili 2-ayghiche istanbuldiki sherqiy türkistan wexpining medeniyet tetqiqat merkizide tetqiqatchi bolup xizmet qilghan. U, bu jeryanda “Sherqiy türkistan awazi” zhurnilining mes'ul muherriri bolup ishligen. 2000-Yili a'ilisi bilen amérikagha köchüp bérip, “Erkin asiya radiyosi” Uyghur bölümide tehrirlik xizmiti bilen shughullinip, 2017-yili pénsiyege chiqqan. Merhum 2019-yili 8-ayning 8-küni amérikaning wirjiniye shtati feyirfakis shehiride késel sewebi bilen dawalash ünüm bermey wapat bolghan.