Nyu-york waqti: washin'gton bilen béyjing arisidiki ziddiyet kücheymekte

Muxbirimiz nur'iman
2020.06.03
xitay-soda-ministri-zhong-shan.jpg Amérika xu'awéyni chekligendin kéyin, xitay soda ministiri jong shen béyjingdiki dölet kéngishi uchur ishxanisida ötküzülgen muxbirlarni kütüwélish yighinida söz qildi. 2020-Yili 18-may.
Amérika xu'awéyni chekligendin kéyin, xitay soda ministiri jong shen béyjingdiki dölet kéngishi uchur ishxanisida ötküzülgen muxbirlarni kütüwélish yighinida söz qildi. 2020-Yili 18-may.

5-Ayning otturilirida amérika hökümiti xitay télégraf shirkiti xu'awéygha bolghan cheklimini kéngeytip, hökümet pénsiye fondining xitaygha meblegh sélishini chekligenidi. 29-May prézidént tramp amérika hökümitining xongkonggha bergen alahide imtiyazini bikar qilghanliqini, béyjingning bu rayondiki erkinlikni boghqan emeldarlirigha jaza yürgüzidighanliqini jakarlighanidi.

“Nyu-york waqti” gézitining 3-iyun bergen xewirige asaslan'ghanda, amérika hökümiti 16-iyundin bashlap xitay awi'atsiye shirketlirining ayropilanlirining amérikagha kirishini chekleydighanliqini élan qildi.

Amérikadiki Uyghur siyasiy analizchi ilshat hesen ependi amérikaning arqa-arqidin alghan bu qararliri heqqide toxtilip mundaq dédi:” wirus mesilisi we xongkong mesilisi bilen xitay-amérika soghuq munasiwetler urushigha ötken bolsa, yéqinqi weziyetke qarighanda bu ikki dölet arisidiki munasiwet resmiy jiddiylik we nacharliq basquchigha ötken “.

Xitay bilen amérika arisidiki awi'atsiye qatnishi bu yil 1-ay mezgilide heptide 325 qétim bolghan bolsa, 2-ayda, yeni xitaydin korona wirusi tarqalghanliqi ashkarilan'ghan mezgilide amérika terepning wirusni kontrol qilish meqsitide cheklime qoyushi bilen heptide 20 qétimgha chüshüp qalghanidi. Emma, xitay terepning buninggha jawaben amérika ayropilanlirining xitaygha uchushini pütünley cheklep qarshiliq ipadiligen.

“Nyu-york waqti” gézitining mezkur maqaliside déyilishiche, bu qétim prézidént trampning xitay bilen bolghan awi'atsiye qatnishini cheklesh qarari béyjing bilen washin'gton arisidiki ziddiyet kücheygende élin'ghan qarardur.

Xitay bilen amérika arisidiki iqtisadiy-siyasiy munasiwetlerge diqqet qilip kéliwatqan amérikadiki iqtisadshunas qeyser mijit ependi amérikaning bu qarari heqqide özining tehlillirini otturigha qoydi. U mundaq dédi: “Bu qarar arqiliq amérika xitayning yürgüzgen siyasetlirige qarita özining pozitsiyesini bildürüwatidu. Bu noqul awi'atsiye shirkitining uchushining toxtap qélishi emes belki köp qirliq siyasiy oyun”.

Amérika-xitay arisidiki soda munasiwiti yéqindin buyan dawalghup kéliwatmaqta idi. Amérika soda ministirliqi 22-may bayanat élan qilip, xitay jama'et xewpsizlik ministirliqi qarmiqidiki qanun doxturluqi tetqiqat institutini öz ichige alghan 9 orun Uyghur élidiki kishilik hoquq depsendichilikige shérik bolghanliqi üchün amérika téxnologiyesi sétip bérilmeydighan shirketler qatarigha kirgüzülgenlikini jakarlighanidi.

Qeyser mijit ependi amérika-xitay arisidiki soda munasiwitining nöwettiki yüzlinishi heqqide mundaq dédi: “Ikki dölet otturisidiki barliq iqtisadiy munasiwetler adette siyasiy munasiwetlerning eks étishi. Emeliyette amérika-xitaydin ibaret bu ikki döletning munasiwiti ayrilalmas munasiwet, chünki ikki döletning dunya iqtisadidiki daramiti dunya iqtisadining üchtin ikki qismini igileydu. Lékin bir-birige ‛undaq qazan'gha mundaq chömüch qilish‚ taktikisini ishlitiwatidu”.

Roytérs agéntliqning 14-may bergen xewirige qarighanda prézidént tramp: “Biz möriti kelse xitay bilen bolghan munasiwetlerni üzüwételeymiz” dégenidi.

Ilshat hesen ependi amérika hökümitining yéqindin buyan chiqarghan bir yürüsh qararlirini qollap mundaq dédi: “Amérika aldigha qarap méngishi kérek. Xitayni hazir tosmisa, kéyin téximu tes bolidu, méningche amérika buni chüshendi”.

Amérika hökümiti yéqinda bayanat élan qilip, belgilik nisbette xitay oqughuchilarning amérikagha kélip oqushini chekleydighanliqini, xongkonggha bérilgen soda ewzelliklirini bikar qilidighanliqini jakarlash bir waqitta Uyghur mesilisinimu kütertipte tutup turmaqta. 2-Iyun amérika awam palatasining re'isi nensi pélosi xanim “2020-Yilliq Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanun layihesi” ni imzalap, buni resmiy halda prézidénti donald trampqa yollan'ghanliqini jakarlighanidi.

Közetküchilerning éytishiche amérika xitayni “Qorshawgha élip” barliq munasiwetlerni yéngi shekilde ornitidiken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.