Майк гәллегер: “хитай компартийәсини тарихниң әхләт сандуқиға ташливетишимиз керәк!”

Мухбиримиз сада
2019.06.13
Mayk-gelleger.jpg Америка авам палатасиниң әзаси майк гәллегер хитайниң америкаға тәһдит болуватқанлиқини алаһидә тәкитләп сөз қиливатқан көрүнүш. 2019-Йили июн.
GOPleader.gov

Йеқинқи мәзгиллләрдин буян америка авам палатасиниң рәиси нәнсий пелоси, америка авам палата әзалиридин җеймис мәкгаврин, кирис симит, кеңәш палата әзалиридин марко рубийо қатарлиқ нопузлуқ әрбаблар хитайниң уйғур дияридики еғир бастуруш сияситини қаттиқ әйибләп, бу һәқтә көплигән доклат вә баянатларни елан қилип кәлмәктә.

Өткән һәптә дуня уйғур қурултийиниң башчилиқида өткүзүлгән “уйғур һәптилики” паалийитигә америка дөләт мудапийә министирлиқиниң ярдәмчи министири рандал шрайвер, америка диний әркинлик алаһидә әлчиси сам бровнбәк вә “уйғур кишилик һоқуқ сиясити қануни” ниң тонуштурғучиси боб менәндез қатарлиқлар уйғурларни пүтүн күчи билән қоллайдиғанлиқини ениқ билдүрди.

Шу қатарда йәнә 4-июндики “тийәнәнмен қирғинчилиқи” ниң 30 йиллиқ хатирә күнидә америка авам палатасиниң әзаси майк гәллегерму нутуқ сөзләп, хитайниң америкаға тәһдит болуватқанлиқини алаһидә тәкитлиди.

Майк гәллегер мәзкур нутуқини америка авам палатасиниң рәһбәрлик гурупписиға вәкил болуп сөзлигән болуп, у сөзидә әйни чағда сабиқ совет иттипақи америка үчүн әң чоң тәһдит дәп қаралған болса, әмдиликтә хитай коммунист һакимийитиниң америкаға тәһдит пәйда қиливатқанлиқини алаһидә тилға алған.

У мундақ дегән: “әйни чағда сабиқ совет иттипақи америкиниң күчини аҗизлаштурғандила өз күчини сақлап қалғили болиду, дегәнгә чәксиз ишәнгән. Бу учурлар америка дипломати җорҗи кәнанниң 1946-йилидики телеграммисида йезилған болуп, у совет иттипақини шу чағдики американиң әң чоң тәһдити, дегән. Бүгүнки күнгә кәлгәндә биз охшаш тәһдиткә учраватимиз. ‛тийәнәнмен қирғинчилиқи‚ йүз бәргәнликигә 30 йил болған болсиму, хитай коммунистик партийәси дөләт ичидикиләрни қаттиқ бастуруп, дөләт сиртида зораван позитсийә тутуп кәлди вә америка һөкүмәт даирилириниң хизмитигә тосқунлуқ қилиш урунушида болуп кәлди. Уйғур диярини мисалға алсақ, хитай компартийәсиниң рәиси ши җинпиң райондики милйондин артуқ уйғурни җаза лагерлириға қамап, уларни җисманий җәһәттин қийин-қистаққа алди. Һазирғичә болуватқан бу ишлар пәқәт өчмәнликтинла болуватқан болмастин, бәлки йеқин кәлгүсидә көз алдимизда йүз беридиған ишларниң бир кичик бешаритидур. Коммунист хитай һакимийити сабиқ совет иттипақидәк мәғлуп болмаслиқ үчүн уйғур дияри арқилиқ өзиниң һакиммутләқ түзүмидики ‛сақчи дөлити‚ ни мукәммәлләштүрди.”

Майк гәллегер сөзидә йәнә америкадики демократчилар партийәсиниң “хитай америка һөкүмитигә зиян йәткүзмәйду” дәйдиған сәбийләрчә идийәсиниң пүтүнләй хата икәнлики, бу хил идийәдин балдуррақ ваз кечип, өз дөлитиниң мәнпәәти үчүн күрәш қилиш лазимлиқини билдүргән.

У мунуларни қәйт қилған: “бизниң мәсилимиз хитай дөлити билән әмәс, бәлки хитай коммунистик партийәси билән болуватиду. Америкадики һәрқандақ бир қарар икки партийәниң бирликкә келиши нәтиҗисидә оттуриға чиқиду. Әгәр американиң президент сайлимиға қатнишидиған демократчилар партийәсиниң намзатлири ‛хитай коммунистик партийәси бизниң достлуқимизға тәһдит шәкилләндүрмәйду, ‚ дегән болса, биз буниңдин чөчүшимиз керәк. Чүнки ‛тийәнәнмен қирғинчилиқи‚ өтүп 30 йилдин кейинки бүгүнки күндә биз бу хилдики идийәниң интайин әхмиқанә вә хәтәрлик икәнликини билишимиз керәк иди. Биз чоқум қәйсәр болуп, хитай коммунистик партийәсини нәдин кәлгән болса шу йәргә кәткүзүветишимиз, йәни тарихниң әхләт сандуқиға ташливетишимиз керәк.”

Америка-хитай сода уруши изчил давамлишиватқан бир мәзгилдә америка һөкүмитиниң юқириқидәк нопузлуқ әрбаблири уйғурларниң кишилик һоқуқ мәсилисини сәһнигә елип чиқип, хитайға бесим шәкилләндүрүватқанлиқи мәлум. Ундақта, бундақ бир җиддий вәзийәт уйғурлар мәсилисигә қандақ тәсирләрни елип келиши мумкин? америкадики уйғур адвокат нурий түркәл әпәнди бу һәқтә қисқичә чүшәнчә бәрди. Униң билдүрүшичә, хитай һөкүмити уйғурларни ‛америка буларға янтаяқ болуп, бизниң күчимизни аҗизлаштурушқа урунуватиду” дегән баһанә билән уларға болған бастурушни техиму күчәйтиши мумкин икән. Һалбуки, хитай коммунист һөкүмитиниң уйғурлардәк бундақ бир хәлқни милләт гәвдиси билән бастурушииниң улар күткәндәк нәтиҗә бериши мумкин әмәс икән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.