Amérika we kanada Uyghurliri amérika hökümitige öz teshekkürini bildürdi

“Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanuni” resmiy qanun'gha aylan'ghandin kéyin amérikagha rehmet éytish yüzisidin aqsaray aldigha yighilghan ösmürler. 2020-Yili 21-iyun, washin'gton.

“Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanuni” resmiy qanun'gha aylan'ghandin kéyin xitay hökümitining barliq hökümet tarmaqliri we axbarat wasitiliri arqiliq tushmutushtin buninggha özining naraziliqini ipadilishi mezkur qanun layihesining xitay hökümiti üchün qanchilik éghir zerbe bolghanliqini janliq namayan qilghan idi. Bu xil weziyetke qarita muhajirettiki Uyghurlar tarixiy xaraktérlik bu qedemni alghanliqi üchün amérika hökümitige teshekkür bildürüsh yüzisidin 21-iyun küni bir qétimliq yighilish pa'aliyiti teshkillidi.

Uyghur yashliri we ösmürlirini asas qilghan bu qétimqi pa'aliyet ehli chüsh peytide aqsarayning aldi teripidiki chimliqqa toplandi. Kishilerning qolliridiki “Uyghurlar amérika hökümitige öz teshekkürini bildüridu!”, “Rehmet prézidént!”, “Kon'grésqa teshekkür!” dégendek plakatlar hemde amérika bayriqi we ay-yultuzluq kök bayraqni kötürgen Uyghurlarning sho'arliri téxiche tajsiman wirusning wehimisi ketmigen we yéqinqi mezgildiki “Saqchilarning zorawanliqigha naraziliq bildürüsh namayishi” din kéyinki jim-jitliqqa chömgen aqsaray etrapidiki meydanda alahide eks sada yangratmaqta idi.

Uyghur jama'iti bu jaydiki toplinishtin kéyin sho'ar towlighach sep bolup tizilip, aqsaraygha téximu yéqin bolghan meydan'gha qarap yol aldi. Ularning yol boyi towlighan sho'arliridiki “Lagérlar taqalsun!”, “Tughqanlirimiz hörlükke chiqsun”, “Erkinlik qachan bolidu” dégendek chuqanlar aq sarayning aldidiki pizhghirim issiqqa yem bolup ketkendek tuyulidighan sükütni buzup, ötken kechkenlerning diqqitini qozghaytti. Pa'aliyettiki alahide janliq shexslerning biri Uyghur amérika birleshmisining xizmetchisi meks gilbér bolup, uning bashlamchiliqidiki jama'etning sho'arliridiki “Yoqalsun shi jinping”, “Kompartiyege lenet” dégenler Uyghurlarning yürek sözlirini ipadilep bermekte idi. Biz uningdin bu qétimqi namayishqa néme üchün bu qeder zor qizghinliq bilen ishtirak qilishi heqqide sorighinimizda u buning bir qétimliq insaniy burchning türtkisi ikenlikini alahide tekitlidi.

“Men 2009-yilidiki ‛5-iyul weqesi‚ din kéyin sherqiy türkistan'gha sayahetke barghan idim. Men u jayda saqchi dölitining hemme alametlirini kördüm. Uyghurlarning qandaq azab-oqubet ichide qalghanliqinimu öz közüm bilen kördüm. Shuningdin kéyin mushundaq bir xelq üchün söz qilishning zörürlükini hés qildim. Bolupmu bizge ‍oxshash erkin dunyada yashawatqan kishiler üchün bu bir türlük mejburiyet. Chünki biz bu yerde aqsaray bilen, amérika dölet mejlisi bilen, amérika dölet mejlisining ezaliri bilen xalighanche körüsheleymiz. Del mushu seweblerdin men amérika Uyghur birleshmisige qoshulup programma xadimi boldum hemde ‍Uyghur qérindashlirimiz üchün himayichiliq pa'aliyiti bilen shughulliniwatimen. Men bu yerde, aqsarayning aldida ashu Uyghur bolmighan kishilerge shuni démekchimen: bizning adaletsizlikke qarshi ornimizdin dest turidighan peytimiz yétip keldi. Bolupmu hazir lagérlar mesilisi hemmila kishige melum boluwatqanda téximu shundaq qilishimiz lazim. Chünki hazir lagér dawam qiliwatidu, buninggha egiship mejburiy emgek otturigha chiqiwatidu. Shunga ashu héchqandaq heqliri bolmighan mejburiy emgekning qurbanliri üchün bolsimu 21-esirde ‍otturigha chiqiwatqan bu zulumgha emdi qarap tursaq bolmaydu.”

Ariliq qoyup sep hasil qilghan jama'et sho'ar sadaliri ichide aqsarayning aldigha kelgendin kéyin topliship, xitay hökümitige qarshi sho'arlar, amérika hökümitige bolghan minnnetdarliq we qanun layihesining wujudqa kélishi hemde axirqi hésabta qanun'gha aylinishigha küch chiqarghan shexslerge namini atap teshekkür éytish arqiliq özlirining qelb arzulirini ipadilidi.

Bu qétimqi pa'aliyetke öz perzentlirige Uyghur kimliki chüshenchisi toghrisida emeliy pa'aliyetler arqiliq sawaq bérishni arzu qilghan bir türküm ata-anilar oxshimighan yashtiki balilarnimu alghach kelgen idi. Sebiylerning qolliridiki taxtilargha balilarche uslubta sizip chiqilghan “Uyghurlar amérikagha rehmet éytidu!” dégen sözler, yanmu yan sizilghan amérika we “Sherqiy türkistan bayriqi” qatarliqlar alahide közge chéliqatti. Shu ösmürler qatarida hazir toluq ottura mektepte oquwatqan zilalemu özining bu qétimqi namayishqa qatnishish arqiliq Uyghurlargha wakaliten amérika hökümitige rehmet éytishni qarar qilghanliqini, buningdin ülge élip yawropadimu mushu xildiki qanunlarning barliqqa kélishini ümid qilidighanliqini bildürdi.

Aqsaray aldidiki minnetdarliq pa'aliyitini teshkilligüchilerning biri, washin'gton shehiridiki aktip Uyghur pa'aliyetchilerdin elfidar éltebirmu bu munasiwet bilen ziyaritimizni qobul qildi. U bu heqtiki ehwallardin melumat bérish bilen birge bu yéngi qanunning tézdin ijra qilinishidin kütidighan ümidlirinimu tekitlep ötti.

“Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanuni” resmiy qanun'gha aylan'ghandin kéyin herqaysi jaylardiki Uyghur muhajirlirimu buninggha bolghan teshekkürini türlük shekillerde ipadilidi. Jümlidin kanadadiki Uyghur jama'itimu bu munasiwet bilen toruntodiki amérika konsulxanisi aldida namayish teshkillep, özlirining amérika hökümitige bolghan rehmitini bildürdi. Kanada sherqi'i türkistan jem'iyitining re'isi tuyghun abduweli bashchiliqidiki bir bölük Uyghurlarmu amérika hökümitige rehmet éytish mezmunidiki pilakatlarni we taxtilarni kötürginiche yighilip, bu sepke téximu köp döletlerning qoshulushini ümid qilidighanliqini bildürdi.

Melum bolushiche, mezkur qanun layihisi herqaysi axbarat wasitilirining zor diqqitini qozghighan bolup, gherb dunyasidiki herqaysi hökümetlerning Uyghurlar mesiliside téximu keskinrek mewqe élishigha türtkilik rol oynaydu, dep ümid qilinmaqta iken.