“Ata yurt pida'iyliri” ning wekili érbol dewlétbék'uli: “Hazirqi künde ehwalimiz nahayiti éghir”

Ixtiyariy muxbirimiz oyghan
2019.04.05
ata-yurt-pidaiyliri-qurghuchisi-bashlamchisi-serikjan-bilashoghli.jpg “Ata yurt pida'iyliri” ning qurghuchisi we bashlamchisi sérikjan bilash'oghli ependi(otturida).
Sérikjan Bilash’oghli teminligen

Yéqinda qazaqistanning ammiwi axbarat wasitiliri buningdin bir ay ilgiri taqalghan, teshkilat yétekchisi sérikjan bilesh'oghli qazaqistan saqchiliri teripidin tutulup ketken “Ata yurt pida'iyliri” teshkilatining almuta shehiridiki ishxanisining qayta échilghanliqini xewer qildi. Igilishimizche, qazaq pa'aliyetchisi sérikjan bilesh'oghli “Étnik öchmenlikke qutratquluq qildi” dégen eyib bilen tutqun qilin'ghan iken.

Biz shu munasiwet bilen “Ata yurt pida'iyliri” teshkilatining wekili érbol dewlétbék'uli bilen alaqileshtuq. U radiyomiz ziyaritini qobul qilip mundaq dédi: “4-Ayning 2-küni almuta sheherlik ichki ishlar bashqarmisining xizmetchiliri ishxanimizning achquchini élip kélip, öz qolliri bilen uni échip berdi we ishimizni dawamlashturushqa bolidighanliqini éytti. Biz mushu ayning 3-künidin tartip erz qobul qilish ishlirimizni bashliwettuq. Mushu kündin étibaren ishlar öz qélipida méngip, widéyo we yazmiche erzler qobul qiliniwatidu. Bir nechche muxbirlar kélip, lagérlardin chiqqan guwahchilardin söhbet éliwatidu. Emma mushuninggha baghliq xitayda éghir bésimlarning boluwatqanliqi melum bolmaqta. ‛ata yurt pida'iyliri‚ ishxanisigha kelgenler, bolupmu sérikjan bilesh'oghligha iltimas qilip, widéyo erz qilghan kishilerning uruq-tughqanlirigha bésim qilinishqa bashlighan idi. Ularning qazaqistandiki tughqanlirighimu aldi bilen qeghez yézip, bizge ewetinglar, ikkinchidin, mundaq ishlargha arilashmaysiler,‛ata yurt‚ qa barmaysiler, mubada barsanglar xitaydiki tughqanliringlarni éghir jazalaymiz’ dep qorqutqan. Qazaqistanda turup, qazaqistan puqralirining hoquqi mana mushundaq depsende qilinmaqta. Hazirqi künde ehwalimiz mana shundaq nahayiti éghir boluwatidu. Shuning sewebidin bu yaqta yürsimu, qorqup erz bérelmey, xitaydiki uruq-tughqanlirining hoquqlirini qoghdiyalmaywatidu.” 

Érbol dewlétbék'uli yene ilgiri biwasite sérikjan bilashqa yoluqup, erz bergenler heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Bu ademler mundaq deydu: bizning u yaqtiki tughqanlirimizgha qattiq bésim körsitiliwatidu. Ularni bizge téléfon qildurup, toxtitinglar dewatidu. Shunglashqa hazir xitaydin köchüp kelgenlerdin widéyo erz béridighanlar aziyip ketti. Hazir peqet yerlik qazaqistanliq qazaqlar erz bériwatidu. Emdi Uyghur, qirghiz we bashqa milletlerge shundaqla bésim körsitiliwatamdu, uni hazirche biz éniq bilmeymiz. ‛ata yurt pida'iyliri‚ qérindash milletlerning erzlirini buningdin kéyinmu qobul qilishni dawam qilidu. Biz xitay bésimidin zerdab chekken barliq qérindash-tughqan milletlerni qobul qilishqa teyyar.”

Melumki, Uyghur élidin qazaqistan'gha köchüp kelgen bir qisim qazaq pa'aliyetchilirining xitayning jaza lagérlirigha qamalghan uruq-tughqanlirini qutuldurush üchün guwahliq bérish, qazaqistan hökümitige erz sunush meqsitide teshkilligen “Ata yurt pida'iyliri” herikiti 2017-yilning etiyaz ayliridin tartip pa'aliyet yürgüzüp kelgen idi. Tonulghan qazaq pa'aliyetchi sérikjan bilesh'oghlining yétekchilikidiki bu teshkilat xitay da'irilirining qazaq we bashqa türkiy-musulman xelqlerge körsitiwatqan bésimigha qarshi almuta shehiride türlük léksiyelerni, uchrishishlarni, muxbirlarni kütüwélish yighinlirini we bashqimu pa'aliyetlerni üzlüksiz élip bardi. Bu jehette qazaqistanliqlarning Uyghur élidiki lagérlargha qamalghan uruq-tughqanliri, yéqinliri toghriliq bergen guwahliqliri ijtima'iy torlarda üzülmey élan qilinip turdi, dunyaning inawetlik kishilik hoquq teshkilatlirigha yollandi. Mezkur teshkilat xitay hakimiyitining qazaq we bashqa musulman milletlerning medeniyitini, tilini we milliy en'enilirini yoqitish siyasitige qarshi xelq'ara jem'iyetni küreshke chaqirghan. Uning herikiti xelq'ara jama'etchilikning diqqitini qozghap, xitayni qattiq bi'aram qilghan idi.

10-Martta ene shu “Ata yurt pida'iyliri” teshkilatning yétekchisi, qazaqistan puqrasi sérikjan bilesh'oghli qazaqistan saqchiliri teripidin tutqun qilinip, shu waqittiki astana shehirige élip kétilgenliki toghriliq xewerler tarqitildi. Igilishimizche, sérikjan bilesh'oghli hazir astana, yeni nur-sultan shehiride öy qamiqida iken.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan siyasetshunas jasaral quwanishalin ependi mundaq dédi: “Özimiz bilip turimiz, qazaqistan puqraliqini alghanlar u yaqqa barghanda ularning özlirini tutup qamighan emesmu. Shuningdin melum bolup turiduki, xitay terep héch qandaq qanunni hörmetlimeydu, aldigha meqset qoysa, qanun'ghimu qarimaydu. Méning bilishimche, xitay shundaq impériyelik-showinistik siyaset yürgüzüwatidu. Az sanliq milletlerni qisip, ézip, teqiblep, assimilyatsiye qilip, bashqa xelqlerning yérini xitay yérige aylandurush, peqet xitay millitining memlikitini qurushni oylaydu. Bu jehette ‘ata yurt pida'iyliri’ hem uning yétekchisi sérikjan bilesh'oghli lagér mesilisini xelq'ara derijide kötürüp, naraziliq bildürdi. Xitay hökümiti meyli Uyghur bolsun yaki qazaq bolsun hemmisini lagérlargha qamap, u lagérlarni yoshurup köz boyamchiliq qiliwatidu. ‘Ata yurt’ pida'iyliri’ u yaqtiki xelqlerning milliy, diniy, irqiy jehettin éziliwatqanliqini asassizla oylap chiqarmidi, belki buning barliqi heqiqet. Xitayning qazaqistan puqralirigha bésim körsetkini héch qandaq qanun'gha toghra kelmeydu.”

Jasaral quwanishalin her qandaq bir xelqning erkin yashashqa, musteqil bolushqa hoquqluq ikenlikini tekitlep, mundaq dédi: “Xitaygha bashqa yaqtin köchüp kélip, orunlashqanlar ‘biz bölünimiz’ dése bu bölgünchilik bolidu. Emdi öz yéride turuwatqan, yeni shinjangdiki Uyghurlar, qazaqlar we bashqilarning kürishi bölgünchilik emes, bu xitay istélasigha, uning qirghinchiliqigha qarshi qaritilghan milliy-azadliq küresh bolup hésablinidu. Uyghurlarnimu chüshinishke bolidu. Ularning qazaqlargha oxshash memlikiti yoq. Qazaqlarning birleshken döletler teshkilatigha eza memlikiti bar. Mana shu memliket qazaqlargha qorghan bolushi kérek. Mubada Uyghurlar erkinlik élip, musteqil memliket qurghan bolsa, istilagha chüshüp qalghan puqralirigha ghemxorluq qilghan bolatti. Emma hazirche undaq bolmaywatidu.” 

Jasaral quwanishalin qazaqistan musteqil dölet bolghanliqtin shuninggha muwapiq musteqil siyaset yürgüzüsh lazimliqini, rusiyegimu, xitayghimu béqindi bolmasliq kéreklikini ilgiri sürdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.