“ата юрт пидаийлири” тәшкилати қазақистанда рәсмий дөләт ройхетидин өтти

Қазақистанда паалийәт елип бериватқан “ата юрт” тәшкилати 24-сентәбир күни алмута шәһәрлик әдлийә мәһкимиси тәрипидин рәсмий тизимға елинди. Буниң билән мәзкур тәшкилат қазақистанда дөләт ройхетигә елинған рәсмий қанунлуқ тәшкилат салаһийитигә игә болди.

“ата юрт пидаийлири” тәшкилати 2017-йилдин буян уйғур елидин өз юрти қазақистанға көчүп кәлгән қазақларниң хитай даирилири тәрипидин лагерларға қамалған уруқ-туғқанлири һәққидики гуваһлиқлирини топлаш, бу мәлуматларни хәлқара тәшкилатларға йәткүзүш, дуня җамаәтчиликигә аңлитиш вә мәтбуатларда елан қилиш билән шуғуллинип кәлмәктә иди. 

“ата юрт пидаийлири” ниң һазирқи йетәкчиси ербол дәвлетбекоғли бизгә мәзкур тәшкилатниң қазақистан дөләт ройхетигә елинғанлиқи һәққидики хәвәрни мәлум қилди. 

“ата юрт пидаийлири” тәшкилатиниң қазақистанда рәсмий тизимға елинғанлиқи һәққидики хәвәр бәзи мәтбуатлардиму елан қилинди. Шуларниң бири “азадлиқ” радиосида 25-сентәбирдә берилгән “хитайдики қазақ мәсилисини көтүрүватқан ‛ата юрт пидаийлири‚ тәшкилати дөләт ройхетигә елинди‚” намлиқ хәвәрдур. Хәвәрдә ейтилишичә, мәзкур тәшкилат өзини қазақистанда рәсмий тизимлитиш үчүн бир нәччә қетим илтимас қилған болсиму, әмма әдлийә вәкиллири һөҗҗәтләрниң дурус әмәсликини баһанә қилип, рәт қилип кәлгән икән. Тәшкилат әзалири болса бу мәсилиниң арқисида сиясий оюн барлиқини һес қилип, бу йил сентәбир ейида алмута шәһәрлик әдлийә мәһкимиси үстидин сотқа әрз қилған икән.

Биз “ата юрт пидаийлири” тәшкилатини қурғучиларниң бир һәмдә мәзкур тәшкилатниң һазирқи вәкиллиридин бири болған қайрат байтолла билән алақиләштуқ. У тәшкилатни тизимға алдуруш тоғрилиқ төт мәртәм илтимас қилған болсиму, лекин һәр хил сәвәбләр билән илтимаслириниң қайтурулғанлиқини баян қилди. У мундақ деди: “шуниң үчүн биз бәшинчи қетимда уларни сотқа бәрдуқ. Сотта алмута шәһәрлик әдлийә мәһкимиси келишип, ‛ата юрт пидаийлири‚ ни ройхәткә елишқа болиду дәп, тәшкилатимизни қанунлуқ рәвиштә тизимға алди. Шуниңдин кейин биз сотқа бәргән әрзимизни қайтурувалдуқ. Әмди биз йәнә шу қазақистан дөләтлик вә хәлқаралиқ қанунларға асасланған һалда ишләймиз. Хитайдики әһвалларни биз һелиму диққәттин чәттә қалдурмай көзитиватимиз. Бизниң иш йөнилишимиз шинҗаң уйғур аптоном районидики уйғур, қазақ қатарлиқ милләтләрни қәбиһ лагерлардин қутулдуруш, уларға ярдәм бериштин ибарәт. Хитай бу ишни тохтатмайдиған болса, бизму ‛ата юрт пидаийлири‚ ниң һәрикитини мушундақ давам қиливеримиз. Биз бу һәқтә әрз топлашни тохтатмаймиз. Бизгә мәлум қилинған 10 миңдәк әрз бар. Улар инглиз вә башқа тилларға тәрҗимә қилинип, хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилатлириға йәткүзүлди.”

Қайрат байтолланиң дейишичә, “ата юрт пидаийлири” тәшкилати 2017-йилниң оттурилирида хитайниң уйғур, қазақ, қирғиз вә башқиму хәлқләргә қарши елип бериватқан бастуруш сиясити мунасивити билән қурулған икән. У мундақ деди: “хитайлар асасән дегүдәк қазақистанға келип қайтқанларни қазақистанда җүмә намизиға барған яки мәсчиткә киргән яки уруқ-туғқанлири билән сөзләшкән дегәндәк йоқилаң баһаниләр билән тутқун қилди. Әнә шундақ бир пәйттә алмутадики милләтпәрвәр шәхсләр бирикип, пидаийлар гурупписини тәшкиллиди вә бүгүңә қәдәр ишләп кәлди. явропадики мәлуматларға қариғанда, ‛сиясий тәрбийиләш лагерлири‚ да үч милйонға йеқин уйғур, 500 миңдәк қазақ, 50 миңдәк қирғиз тутуп турулуветипту. Қолға елиш, қамаш һелиму давам қиливетипту. Һазир или областидин паспорти бар бәзи адәмләр көчүп келиватиду. Алтай, тарбағатай, санҗи вә үрүмчидики қазақларниң паспортлири техичә берилмәпту. Уйғур, қирғиз қатарлиқ милләтләрниң паспортлири асасән берилмиди дегән мәлуматлар бизгә йәтти. Йәнә бир мәсилә, у яқтики уйғур, қазақ, қирғиз тиллиридики мәктәпләрниң барлиқи хитай мәктәплиригә қошуветилгән. Уларниң мәқсити бу милләтләрни ассимилятсийә қилип, йоқитиштур.” 

Игилишимизчә, “ата юрт пидаийлири” тәшкилати кейинки вақитларда уйғур, қирғиз, татар қатарлиқ башқа йәрлик милләтләрниң мәсилисиниму қолға алған икән. Бу тәшкилат түрлүк хәлқара тәшкилатлар, миллий бирләшмиләр, зиялийлар, җамаәтчилик билән алақилирини техиму мустәһкәмләшкә киришкән икән.

Радиомиз зияритини қобул қилған қазақистанлиқ тонулған сиясәтшунас җасарал қаунишалин әпәнди “ата юрт пидаийлири” тәшкилатиниң ишини қоллайдиғанлиқини билдүрүп, мундақ деди: “сәвәби уларниң қиливатқан ишлири хитайға қаршилиқ көрситиш, хитай хәвпини қайтуруш, хитайдики қериндашлиримизниң әһвалини яхшилаштур. Бу тәшкилат уйғур, қазақларниң хитайдики мәсилилирини хәлқараға мәлум қилиш билән шуғуллиниватқан бир тәшкилаттур. Униң рәһбири серикҗан билашоғли үстидин сот болуп, у 7 йилғичә җәмийәтлик ишларға йетәкчилик қилмаслиқ шәрти билән қоюп берилди. Қисқиси, униң сиясәт билән шуғуллиниши мәний қилинди. ‛ата юрт пидаийлири‚ мана ройхәттин рәсмий өтти. Әмди униң өз иш-һәрикәтлирини шу қелипта, йәни елимизниң, хәлқимизниң пайдисиға йүргүзидиған болса, мән, әлвәттә, буни қоллаймән. Әмма шундақтиму елимиздә тизимға елинған тәшкилатларға шәхсән мән өзүм гуман билән қараймән. Әлвәттә, һөкүмәт тәрәптин тизимлинип, рәсмий ишлигини тоғра. Мушу тапта мән үзүл-кесил бир пикир ейталмаймән. Һәммини вақит көрситиду. Вақит баһалайду дәп ойлаймән.” 

Мәлуматларға қариғанда, “ата юрт пидаийлири” тәшкилатиниң йетәкчиси серикҗан билашоғли “миллий өчмәнликкә қутратқулуқ қилиш”, “қанунсиз тәшкилат қуруш” җинайити билән әйиблинип, җавабкарлиққа тартилған иди. 5 Ай дин ошуқ вақит давамида мирза қамаққа елинған серикҗан билашоғли үстидин 16-авғуст күни алмутада сот ечилип, бир қатар шәртләр билән қоюп берилгән. Униң қамаққа елиниши бир қатар хәлқара тәшкилатларда, юрт-җамаәтчилик ичидә ғулғула қозғиған иди.