Jenubiy awstraliye köchmenler muzéyi Uyghur köchmenler üchün abide ornatqan

Muxbirimiz gülchéhre
2021.11.02
Jenubiy awstraliye köchmenler muzéyi Uyghur köchmenler üchün abide ornatqan Awstraliye “Tengritagh Uyghur xanim-qizlar uyushmisi” ning alaqe xadimi we aktip ezaliridin yultuz téyipjan(ongdin ikkinchi) xanim Uyghur köchmenler qoyulghan xish abideni körsitip turghan körünüsh. 2021-Yili 30-öktebir, adélayd, awstraliye.
Photo: RFA

Ötken hepte axirida chet ellerdiki Uyghurlarni söyündürgen ijtima'iy taratqu xewerlirining biri, jenubiy awstraliye köchmenler muzéyining Uyghur muhajirlar üchün xish abide ornitilghanliqi boldi.

Awstraliye “Tengritagh Uyghur xanim-qizlar uyushmisi” ning, féysbuk sehipisiki süretlik uchurlargha qarighanda, 2021-yili 10-ayning 30-küni jenubiy awstraliyening merkizi bolghan adélayd shehirige jaylashqan köchmenler muzéyida, köchmen milletler üchün layihelen'gen xatire meydanining 21 yilliqini tebrklesh murasimi ötküzülgen. Shu künidiki murasimda mezkur meydan'gha qoyulghan eng axiriqi ikki xish abidining biri Uyghur köchmenler üchün qoyulghan.

Awstraliyening merkizi bolghan adélayd shehirige jaylashqan köchmenler muzéyida, köchmen milletler üchün layihelen'gen xatire meydanigha Uyghurlar üchün qoyulghan xish abide.  2021-Yili 30-öktebir, adélayd, awstraliye.
Awstraliyening merkizi bolghan adélayd shehirige jaylashqan köchmenler muzéyida, köchmen milletler üchün layihelen'gen xatire meydanigha Uyghurlar üchün qoyulghan xish abide. 2021-Yili 30-öktebir, adélayd, awstraliye.

Xish abidige in'gilizche qilip “Uyghurlar jenubiy awstraliyege eng deslep 1980-yili sherqiy türkistandin kelgen” dégen sözler oyulghan iken. Muzéyning mezkur tebriklesh pa'aliyitige awstraliye “Tengritagh Uyghur xanim-qizlar uyushmisi” ning bir qisim aktip ezaliri qatnashqan.

Bu heqte yenimu tepsiliy melumat élish üchün awstraliye “Tengritagh Uyghur xanim-qizlar uyushmisi” bilen alaqilashtuq. Mezkur uyushmining alaqe xadimi we aktip ezaliridin yultuz téyipjan xanim, xish abidige “Uyghurlar” dégen millet namidin bashqa yene “Sherqiy türkistan” dégen dölet tewelikini ipadileydighan sözning oyulghanliqi ularni qattiq hayajan'gha chömdürgenlikini bayan qildi. U “Uyghur” namining jenubiy awstraliyediki bu tarixy ehmiyetlik xish abidige ornitilishigha “Tengritagh Uyghur xanim-qizlar uyushmisi” ning wesile bolghanliqini bildürdi.

Yultuz xanimning tonushturushiche, gerche bu uyushma 2020-yili 2-ayda resmiy en'ge élin'ghan bolsimu, lékin uning aldidiki 13 yil dawamida bu uyushma awstraliyediki Uyghur jama'itining ijtima'iy we siyasiy pa'aliyetliride aktip xizmetkerni qilip kelgen iken.

Biz awstraliye “Tengritagh Uyghur xanim-qizlar uyushmisi” ning re'isi ramile chanishéf xanimdin Uyghur élidin jenubiy awstraliyege eng deslep köchüp kelgen kishilerning ehwali heqqide chüshenche bérishni soriduq. U öz a'ilisining 1980-yillarda jenubiy a'wstraliyege köchüp kelgenlikini, shu yillarda Uyghur élidin Uyghur, tatar we bashqa qérindash milletlerdin bir türküm kishilerning tunji bolup köchüp kelgenlikini bildürdi.

Ramile xanim yene jenubiy awstraliye köchmenler muzéyining xatire xish meydanigha sherqiy türkstanliq muhajir Uyghurlarning tarixiy izlirining xatirisini qaldurghanliqidek muhim ishning wujudqa chiqish jeryani we uning ehmiyiti heqqide öz qarashlirini radiyo anglighuchilirimiz bilen ortaqlashti.

Ramile xanim bu xatire abidini Uyghurlarning awstraliye jem'iyitidiki orni we rolini étirap qilishida muhim ehmiyetke ige dep qaraydighanliqini bildürdi. U bügündin étibaren mezkur muzéyni ziyaret qilghuchilar, bashqa köchmen milletlerning tarixi bilen teng sherqiy türkstandin köchüp kelgen Uyghurlarning tarixi, medeniyiti we awstraliye jem'iyitidiki rolini öginishte muhim bir purset bolghanliqini bildürdi.

Ramile xanimning tonushturushiche, ularning a'ilisi eng deslepki köchmen Uyghurlar süpitide jenubiy awstraliyege kelginige 40 yil bolghan bügünki künde, Uyghurlarning sani emdila 700 ge yetken iken.

Küchmenler chong döliti bolghan a'ustraliyede Uyghur köchmenler san jehette yenila intayin az bir topluq bolushigha qarimay, ular özlirining mewjutliqi, ana tili we medeniyet alahidiliklirini saqlap qélish hemde awstraliye jem'iyitige tonushturushta köp tirishchanliqlarni körsetmektiken.

Jenuby awstraliye köchmenler muzéyi toridiki melumatlargha qarighanda, mezkur muzéy 1986-yili qurulghan. Sabiq adélayd sheherlik panahliq ornining üstige sélin'ghan köchmenler muzéyi awistraliyediki köchmenlerning ijtima'iy tarixigha béghishlan'ghan tunji muzéy bolup, bu muzéy jenubiy awistiraliyening köp xil medeniyetlirini qoghdash, chüshinish we uningdin huzurlinish üchün xizmet qilidiken.

Mezkur muzéy yerlik kishiler we ziyaretchilerge jenubiy awistiraliyening mol medeniyet we köchmenler tarixini ögineleydighan boshluq bilen teminligen iken. Köchmenler muzéyi adélaydni ziyaret qilghuchilar choqum körüshke tégishlik bolghan eng “Jelp qilarliq” 18 orunning biri qatarigha kirgüzülgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.