D u q oqughuchilar namayishining 34 yilliqi munasiwiti bilen bayanat élan qildi

Bundin 34 yil burun ürümchide meydan'gha kelgen aliy mektep oqughuchilirining namayishini xitay hökümiti “15-Iyun jédel chiqirish weqesi” dep atighanidi. Bügün “Shinjang uniwérsitéti” oqughuchilirining 1988-yili ürümchide “Milliy kemsitishke qarshi turush” sho'ari astida élip barghan namayishigha del 34 yil boldi. Bu namayish eyni waqitta ürümchi kochilirini lerzige sélip, hökümet da'irilirini qattiq chöchütken we tesiri pütün Uyghur diyarigha ta'alghan bir namayish bolghanidi. Bu munasiwet bilen d u q in'gliz we Uyghur tillirida bayanat élan qilip, xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan kemsitish, bésim we adaletsizlik siyasitining 34 yil burunmu mewjut ikenlikini, bügünki künde kelgende xitayning bu siyasitini “Irqiy qirghinchiliq” qa aylandurghanliqini tekitligen. Bayanatning axirida d u q eyni chaghdiki milliy heriketke bashlamchiliq qilghan we qatnashqan pidakarlargha cheksiz hörmitini bildüridighanliqi bildürülgen.

Xitay hakimiyiti 1988-yili 6-ayning 15-küni yüz bergen bu namayishni “Jédel chiqirish weqesi” dep atap, 3 ay soraq-so'allar élip barghandin kéyin bu qétimqi namayishni teshkilligen dolqun eysa we waris ababekri qatarliqlarni mekteptin qoghliwetkenidi.

Mezkur heriketni qozghighan, eyni waqittiki “Studéntlar pen-medeniyet uyushmisi” ning re'isi dolqun eysa 2017-yilidin buyan d u q ning re'islik wezipisini ötimekte. U, 34 yil burun yüz bergen “Milliy kemsitishke qarshi turush” herikiti toghrisida melumat berdi. U, mundaq dédi: “Bu 1985-yili 12-ayning 12-küni yüz bergen oqughuchilar herikitidin kéyinki eng chong weqe hésablinidu. Közni yumup achquche 34 yil boluptu. Eyni zaman bilen hazirqini sélishtursaq bu zulum, bu kemsitish, bu naheqchilik, xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan bu bésimi buningdin 34 yil ilgirimu mewjut idi. Bügünkidin perqi néme désingiz? biz u zamanda oqughuchilar heq we hoquqimizni telep qilip kochilargha chiqip namayish qilip, xitay hökümitini üstelge élip kelgeniduq. Namayish chüshtin kéyin sa'et ikkide bashlan'ghanidi. Namayishtin burun biz atalmish aptonom rayonluq hökümet rehberliri bilen yumilaq üstelde olturup, ulargha milliy kemsitish, adaletsizlik, siyasiy we ijtima'iy mesililer toghrisidiki teleplirimizni yetküzgeniduq. Lékin bügün bu zulum ‛irqiy qirghinchiliq‚qa aylandi. Bügün eyni waqittikidek kochilargha chiqip namayish qilish arqiliq heq telep qilishni xiyal qilghilimu bolmaydu”.

RFA/Erkin Tarim

Dolqun eysa ependi oqughuchilar herikitige qatnashqan sepdashliri heqqide melumat bérip bezilirining hazir chet'elde dewaning aldinqi sépide xizmet qiliwatqanliqini, bezilirining türmide ikenlikini, waris ababekrining bolsa 2019-yili 11-ayda xitayning jaza lagéridin qoyup bérilip, shu yili 24-noyabir küni namelum késellik sewebidin ürümchide qaza qilghanliqi, hayattikilerge salametlik alemdin ötkenlerning yatqan jayining jennette bolushini tileydighanliqini bayan qildi.

1985-Yilidiki “12-Dékabir oqughuchilar herikiti” we 1988-yilidiki atalmish “15-Iyun jédel chiqirish weqesi” ge qatnashqan amérikadiki “Uyghur herikiti” teshkilatining kanadadiki wekili mukerrem qurban xanim bügün bu xususta ziyaritimizni qobul qilip, “Biz shu qétimqi namayish arqiliq sherqiy türkistan xelqining milliy kemsitishke qarshi ikenlikimizni, musteqilliqqa bolghan intilishimizni, xitay mustemlikisini qobul qilmaydighanliqimizdek milliy rohimizni jakarlighan iduq” dégenlerni bayan qildi.

1987-Yili qurulghan “Studéntlar pen-medeniyet uyushmisi” gha ghuljida turup eza bolghan, hazir gérmaniyede yashawatqan Uyghur ziyaliysi abdushükür tash ependi bu heqte ziyaritimizni qobul qilghanda, 15-iyundiki namayishning Uyghur yashliri arisidiki milliy oyghinish ikenlikini otturigha qoydi.

“Shinjang uniwérsitéti” ning 1988-yili 9-ayning 26-küni chiqarghan 148-nomurluq qararida dolqun eysaning bu qétimqi namayishni teshkillesh jeryani tepsiliy tonushturulghan we “Shinjang dashöning 15-iyun weqesini éniqlash guruppisi” ning “Dolqun eysaning oqush tewelikini bikar qilish telipi” ge bina'en uni mekteptin heydep chiqarghanliqi bayan qilin'ghan.