Makodoniye tétowa uniwérsitétidiki “Din we zorawanliq” yighinida Uyghurlardiki diniy étiqad mesililiri otturigha qoyuldi
2015.10.20
Makodoniye tétowa uniwérsitétida échilghan “Din we zorawanliq” namliq xelq'araliq ilmiy muhakime yighinida, Uyghurlarning diniy étiqad mesililiri otturigha qoyuldi.
Yighin'gha Uyghurlargha wakaliten teklip bilen qatnashqan amérikidiki Uyghur pa'aliyetchisi ilshat hesen ependi radi'omiz ziyaritini qobul qilip, yighinda özining erkin asiya radi'osi qatarliq xelq'ara axbarat agéntliqlirida élan qilin'ghan pakitliq matériyallar asasida doklat teyyarlap, sherqiy türkistanda Uyghurlarning normal diniy étiqad pa'aliyetliri hetta diniy yosunda kiyinishining xitay hökümiti teripidin diniy radikalliq we xelq'ara térror heriketlirige baghlap basturuluwatqanliqini otturigha qoyup, dunya jama'etchilikini bu weziyetke diqqet qilishqa chaqirghanliqini bildürdi.
Ilshat ependi bayanida 16-öktebir jüme künidin 18-öktebir yekshenbe künigiche, makodoniyining paytexti skopiya shehiridiki tétowa uniwérsitétida échilghan “Din we zorawanliq” témisidiki yighin heqqide chüshenche bérip, awstriyening wyéna uniwérsitéti, inisbérg uniwérsitéti we makodoniyediki döletlik tétowa uniwérsitéti qatarliq üch uniwérsitét birlikte orunlashturghan bu ilmiy muhakime yighinigha awstriye, makodoniye, amérika, gérmaniye, firansiye, türkiye, rusiye, ukra'ina, ruminiye, tataristan qatarliq 10 nechche dölet we rayonlardin kelgen din tetqiqati sahesidiki 200 din artuq tetqiqatchi we pa'aliyetchiler qatnashqanliqini, yighin'gha qatnashqan islam diniy we xristi'an diniy mutexessislirining nuqtiliq halda “Din bilen zorawanliqning munasiwiti” mesilisi heqqide toxtilip, nöwette xelq'arada yüz bériwatqan zorawanliq térrorluq weqeliri ichide peqet 17% ningla din bilen munasiwetlik ikenlikini, we bu qarshiliqlarning yüz bérishini diniy eqidiler emes, belki shu dölet hem hökümetlerning diniy siyasiti, milliy siyasiti qatarliqlar keltürüp chiqiriwatqanliqi otturigha qoyulghanliqini bildürdi.
Ilshat ependi yene özining yighinda bergen doklati heqqide toxtilip, “Xitay kommunistlirining zulumi astidiki Uyghur milliti we Uyghurlar duch kéliwatqan diniy cheklime we zulumlar” dep téma qoyulghan doklatida, erkin asiya radi'osi, amérika awazi we bashqa xelq'ara agéntliqlarda yéqinqi birqanche yildin buyan yerliktin igilep bérilgen pakitliq xewerler we Uyghur amérika birleshmisi, dunya Uyghur qurultiyi qatarliq Uyghur teshkilatliri, chet'ellerdiki diniy teshkilatlar we kishilik hoquq teshkilatlirining tor béketliride élan qilin'ghan statistikiliq melumatlardin paydilinip, xitay kommunist hakimiyiti dewride bolupmu, shi jingping textke chiqqandin buyan Uyghurlar duch kéliwatqan diniy jehettiki basturush ehwalini otturigha qoyghanliqini bildürdi.
Ilshat ependi bilen ötküzgen söhbettin melum bolushiche, Uyghurlar uchrawatqan diniy zulum mesilisi yighinning jüme künidiki sehipisining qizghin muzakire témisigha aylan'ghan. Yighin'gha qatnashqan diniy sahediki tetqiqatchilar ilshat ependidin Uyghurlarning diniy étiqad weziyiti we xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan diniy basturush siyasiti heqqide her xil so'allarni sorap, özlirining bundin kéyinki tetqiqatida Uyghurlarning diniy étiqad weziyiti heqqide nuqtiliq izdinidighanliqini bildürüp, chet'ellerdiki Uyghur teshkilatliri we Uyghur pa'aliyetchilirini xelq'ara diniy jem'iyetler we tetqiqatchilar hem kishilik hoquq teshkilatlirini Uyghurlar uchrawatqan diniy étiqad cheklimiliri heqqidiki téximu köp we keng bolghan konkrét pakitliq matériyallar bilen teminlishining bu jehettiki tetqiqat we xitay hökümitining Uyghur qatarliq milletlerge qaratqan diniy siyasitidiki mesililerni otturigha qoyushta tolimu muhimliqini tekitligen.
Yuqiriqi awaz ulinishidin ilshat ependi bilen ötküzülgen söhbetning tepsilatini anglaysiler.