Amérika hökümitining diniy erkinlik qurultiyida Uyghurlar mesilisi alahide orun igilidi

Muxbirimiz eziz
2021.07.14
Sam-Brownback-summit.jpg

tursinay-ziyawudun-summit.jpg

Katrina-Lantos-summit.jpg

nancy-Pelosi-summit.jpg

nury-turkel-summit.jpg

USAID-Administrator-Samantha-Powers-summit.jpg

pompeo-summit.jpg

chris-smith-summit.jpg

frank-wolf-summit.jpg

summit-intro.jpg

Diniy étiqad erkinliki dunyaning oxshimighan rayonlirida oxshimighan derijide depsende bolup kéliwatqan heqlerdin biridur. Amma yéqinqi yillardin buyan xitay hökümiti Uyghurlarning ming yildin buyan dawam qilip kelgen islam dini étiqadini Uyghurlarni “Térrorluq we esebiylik” ke baghlap lagérlargha qamashqa bahane qiliwalghandin kéyin her sahening küchlük tenqidige duch keldi. Shundaqla xitay hökümitining bu qilmishini amérika bashchiliqidiki bir qisim gherb döletliri “Irqiy qirghinchiliq” dep atashqa bashlidi. 13-Iyuldin 15-iyulghiche washin'gton shehiride ötküzülgen “Xelq'ara diniy erkinlik qurultiyi” mezgilide Uyghurlar duch kéliwatqan mushu ré'alliq muhim témilar qatarida muzakire qilindi.

14-Iyul künidiki muhakime yighinida bu yilliq “Xelq'ara diniy erkinlik qurultiyi” ning re'isi, amérika hökümitining sabiq xelq'ara diniy erkinlik bash elchisi sam brownbek ependi échilish nutqi sözlidi. U sözide diniy jama'etning ziyankeshlikke uchrishini keskin eyiblep, herqaysi hökümetlerning herqachan diniy étiqad erkinlikke kapaletlik qilish mejburiyiti barliqini, undaq bolmighanda buning medeniyetler toqunushi hemde bashqa ziddiyetlerge seweb bolidighanliqini bildürdi. .

Shuningdin kéyin lagér shahitliridin tursun'ay ziyawudun lagérlar heqqide guwahliq bérishke teklip qilindi. Uning guwahliq sözidin awwal qoyup bérilgen qisqa filimda tashqi dunyagha “Sherqiy türkistan” dégen namda melum boluwatqan bu rayonda hazir héchqandaq erkinlikning mewjut emesliki, shu qatarda diniy étiqad ziyankeshlikining alliqachan insanlar tesewwur qilalmas derijige bérip bolghanliqi, shundaqla bu rayondiki ghayet zor kölemlik lagérlar, mejburiy emgek, lagérlardiki jinsiy zorawanliq, ayallarni mejburiy tughmas qiliwétish qatarliq qilmishlarning alliqachan “Insaniyetke qarshi jinayet” we “Irqiy qirghinchiliq” qa kötürülgenliki heqqide melumat bérildi. Tursun'ay ziyawudun sehnige chiqip özi biwasite bashtin kechürgen bir yilliq lagér hayati, bu jaydiki rohiy we jismaniy qiynaqlar, siyasiy “Ménge yuyush” pa'aliyetliri, untulmas chirqirash we yigha-zare awazliri, jinsiy xorluq we ölüm weqeliridin qisqa we ‍ixcham qilip melumat berdi. Shundaqla bu qebihliklerning hazirmu dawam qiliwatqanliqi, mehkumluqqa giriptar bolghan bu sansizlighan kishilerning ahu-zarini tashqi dunyagha anglitish üchünla özining hemmini bir yaqqa qayrip qoyup kökrek kérip otturigha chiqqanliqini alahide tekitlidi. Shundaqla mehkumluqtiki ashu kishilerge yardem qilishni ümid qilishni soridi. .

Arqidinla amérika awam palatasining re'isi nensiy pélosi xanimmu widiyo arqiliq yighin ehlige söz qildi. U sözide diniy étiqad erkinlikining insanlarning eng eqelliy heqlirining biri ikenlikini, héchqandaq bir bir hökümetning insanlargha xas bu heqlerni ulargha ziyankeshlik qilishqa bahane qiliwélishigha bolmaydighanliqini tekitlidi. Shuningdek tursun'ay ziyawudundek shahitlarning bayanliridin nöwettiki ré'alliqning éghirliqini körüwalghili bolidighanliqini, amérika hökümitining hergizmu bu xil heqler depsendichilikige qarap turmaydighanliqini, eger soda jehettiki menpe'etlerni bu xil exlaqiy mejburiyettin üstün orun'gha qoyghanda amérika hökümitining dunyaning héchqandaq bir yéride kishilik hoquq heqqide söz qilghudek salahiyiti qalmaydighanliqini bildürdi.

14-Iyuldiki yighinning ikkinchi basquchida xitay hökümitining diniy étiqad erkinlikini qandaq ayaq-asti qiliwatqanliqi heqqide mutexessisler öz qarashlirini sherhlep ötti. Buningda “Miras” fondining tetqiqatchisi oliwiya énos özliri igiligen ‍uchurlar we pakitlar asasida xitay hökümitining diniy jama'etke, bolupmu Uyghurlargha qandaq ziyankeshlik qiliwatqanliqini, bu jaylardiki saqchi dölitige xas nazaret méxanizmining alliqachan mukemmel shekil élip bolghanliqi heqqide melumat berdi. Shu qatarda amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining mu'awin re'isi nuri türkelmu söz aldi. U nöwette xitay hakimiyitining diniy jama'etke, bolupmu Uyghurlarning diniy étiqadigha ziyankeshlik qilishida hemde dawam qiliwatqan qirghinchiliqta teqlidiy eqil téxnikisini köplep qolliniwatqanliqi, emdilikte bu xil yirginchlik reqemlik nazaret méxanizmining xitaydin ülge alghan halda dunya miqyasida kéngiyiwatqanliqini sözlep kélip “Buning hemmisi démokratiye we erkinlikke qilin'ghan éghir xiristur” dep körsetti. .

Muhakime basquchidin kéyin amérika awam palatasining ezaliridin kristofir simis ependimu alahide söz qildi. . U nuqtiliq qilip buningdin 70 nechche yillarche ilgiri otturigha chiqqan yehudiylarning zor kölemde qirghinchiliqqa uchrishidek tarixiy paji'ening birleshken döletler teshkilati (b d t) da “Qirghinchiliqni aldin élish ehdinamisi” ning maqullinishigha seweb bolghanliqini, ene shu ehdinamide körsitilgen “Melum milliy türkümni gherezlik halda yoqitish”, “Ayallarni tughmas qiliwétish”, “Balilarni ata-anisidin ayriwétish” qatarliq maddilarning hazir shi jinping rehberlik qiliwatqan xitayda toluq otturigha chiqiwatqanliqini tekitlep buninggha qarshi téximu küchlük tedbir élish lazimliqini körsetti. .

Shu qatarda amérika hökümitining sabiq tashqi ishlar ministiri mayk pompéyomu alahide söz qildi. Umu nuqtiliq qilip xitay hökümitining hazir hakimmutleq diktatora sheklide diniy étiqad erkinlikini depsende qiliwatqanliqini, buning tipik misali Uyghurlarning mukemmel sistéma alghan lagérlargha qamilishi ikenlikini körsitip “Del mushu sewebtin biz bu qilmishni ‛irqiy qirghinchiliq‚ dep atiduq” dédi. .

Bu qétimqi yighinda tom lentos fondining re'isi katrina lentos xanim, awam palata ezaliridin xénriy kullar, frank wolf qatarliqlarmu ayrim-ayrim söz qilip, dini'i étiqad erkinliki duch kéliwatqan xirislar, jümlidin xitay hökümitining bu jehettiki zulumlirini cheklesh lazimliqi dégenlerni alahide tekitlidi.

Bu qétimqi yighin'gha amérika hökümitige qarashliq herqaysi ministirliqlarning xadimliri, herqaysi axbarat wasitilirining muxbirliri, shuningdek bir qisim Uyghur jama'iti ishtirak qildi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.