Америка ташқи ишлар министирлиқи уюштурған дини әркинлик йиғинида уйғурлар мәсилиси оттуриға қоюлди

25-Сентәбир җүмә күни өткүзүлгән “дини әркинликни қоғдаш чақириқиға аваз қошуш вә бир йиллиқ хизмәтләргә қарап чиқиш йиғини” американиң дини әркинлик алаһидә әлчиси сәм бровнбәк тәрипидин чақирилған бир тор йиғини болуп, бу йиғинға америка башчилиқидики “хәлқара дини әркинликни қоғдаш һәмкарлиқи” һәрикитигә қетилған бир қисим дөләтләрниң һөкүмәт әмәлдарлири, хәлқаралиқ дини әркинлик органлириниң рәһбәрлири вә дини рәһбәрләр қатнашқан. Улар өз дөлити вә дуня миқясида дини әркинликни тәшәббус қилиш үчүн қандақ хизмәтләр ишлиниватқанлиқи, қандақ нәтиҗиләр қолға кәлгәнлики вә бундин кейин немиләр қилиниши керәкликидәк мәсилиләр үстидә доклат бәрди.

Диққәт қозғайдиғини, бу йиғинда уйғур мәсилиси америка дини ишлар әлчиси сәм бровнбәк вә естонийә ташқи ишлар министири урмас ренсалу тәрипидин алаһидә тилға елинди.

Әлчи сәм бровнбәк кириш сөзидә һазирғичә американиң дуняда дини әркинликни илгири сүрүш үчүн һәрқайси һөкүмәтләргә қиливатқан чақириқи вә һәрхил мустәқил органлар билән ортақ қиливатқан хизмәтлиригә қаримай уйғурлар билән роһингалар учраватқан зулумниң техичә аяқлашмайватқанлиқини нуқтилиқ тәкитлиди.

Әлчи сәм бровнбәкниң тонуштуруши аяғлашқандин кейин йиғинда алди билән естонийә ташқи ишлар министири урмас ренсалу сөз қилди. Урмас ренсалу естонийәниң күчлүк әндишисини қозғаватқан дини зулумлар һәққидә тохталғанда уйғурлар, роһинга мусулманлири вә қирим татарлириниң исмини атиди. У сөзидә мундақ деди: “биз бу һәмкарлиққа әза дөләтләргә охшаш бирмидики роһинга мусулманлири вә шинҗаңдики уйғурларниң вәзийитидин қаттиқ әндишә қиливатимиз”.

У бу зулумни тохтитиш үчүн һәрқайси һөкүмәтләрни бу зулумға қарши сөзләшкә вә керәклик тәдбирләрни елишқа чақирди.

Америка дини әркинлик әлчиси сәм бровнбәк бу йиғинда уйғурлар вә роһинга мәсилилирини нуқтилиқ тәкитлигән болуп, йиғинда уйғурлар учраватқан зулумни йорутуп бериш үчүн лагерға қамалған аписи гүлшән аббас үчүн дава қиливатқан зиба мурат бу қетимлиқ йиғинға тәклип қилинғаниди. Зиба мурат өзиниң аписи дохтур гүлшән аббасниң икки йилдин бери из-дерәксиз ғайиб болушидәк вәқәликни баян қилип туруп, уйғурларниң лагерларға қамилиш, мәҗбурий әмгәккә селиниш, туғмас қилиниш, қийин-қистаққа учраштәк җинайәтләргә дуч келиватқанлиқини билдүрди. У йәнә уйғурлар учраватқан зулумни тәнқидләш вә уни ахирлаштуруш үчүн тәдбир қоллинишниң пәқәтла американиң вәзиписи әмәсликини, буниңға барлиқ һөкүмәтләрниң аваз қошуши керәкликини ейтти.

Зибаниң сөзидин кейин әлчи сәм бровнбәк сөз қистуруп, американиң һәрқайси һөкүмәтләрни уйғурларға йүргүзүватқан зулумни аяғлаштуруш үчүн хитайға үзлүксиз бесим ишлитишкә чақирди. У, америка һөкүмитиниң уйғурларға қилиниватқан зулумға четишлиқ болған әмәлдарларға, органларға вә ширкәтләргә виза чәклимиси һәм иқтисадий җазарларни қойғанлиқини, қанун мақуллиғанлиқини, б д т нигму мәхсус уйғурлар үчүн бир йиғин уюштурғанлиқини, 23 дөләтниң хитайниң һәрикитини тәнқидләп баянат елан қилғанлиқиниму әслитип өтти. У: “биз давамлиқ һәрикәт қилимиз, давамлиқ бесим қилимиз, йәниму көп хизмәтләр қилиниши керәк. Биз йәниму көп һөкүмәтләрниң бизгә қетилишини арзу қилимиз” дәп тәкитлиди.

Бу йиғинға естонийә ташқи ишлар министиридин башқа йәнә, голландийәниң дини ишларға мәсул алаһидә әлчиси йосеф дума, полша һөкүмитиниң бирләшкән дөләтләр тәшкилатида турушлуқ даимий әлчиси җоанна роника, һиндонезийәдики әң чоң мусулман тәшкилатиниң рәһбири болған, тонулған диний лидир йәһя стақоф қатарлиқ нопузлуқ шәхсләр вә шундақла дини әркинликни илгири сүрүш үчүн паалийәт қиливатқан бир қисим хәлқаралиқ органлардин вәкилләр қатнашқан. Мәзкур йиғинда американиң уйғурлар мәсилисини нуқтилиқ һалда тәкитлиши америка һөкүмитиниң бу мәсилигә бериватқан йүксәк әһмийитини намаян қилидикән.