Lagér ayrighan ana-balining “Elley naxshisi” yaponiyede yangridi
2022.05.11
Xitayning Uyghurlar üstidin élip bériwatqan irqi qirghinchiliqi, yaponiye metbu'atliri we jem'iyitidimu belgilik tesir qozghimaqta.
Uyghur lagér shahitlirining we yaponiyediki Uyghurlarning wetinide lagérlargha qamalghan ata-anisi we uruq tughqanliri heqqidiki guwahliqliri, yillardin buyan yaponiye jem'iyet mesililiri, wetenperwerlik, adalet toghrisidiki témilarda kino, höjjetlik filim ishlep jem'iyette belgilik hörmetke sazawer bolghan rézhissor Nobushi shiyo Ependini tesirlendürgen.
U bir nechche yildin buyan Uyghurlarning her tereplime uchrawatqan yoqitishlirigha cheksiz hésdashliqini we xitay hökümitining bigunah insanlargha yürgüzüwatqan bu rehimsiz jinayetlirige bolghan naraziliqini ipadileydighan bir eser yaritish we bu arqiliq özining bir insani burchini ada qilish üstide bash qaturup kéliwatqan bolup, nobushi ependi emeliy bir ish qilishni niyet qilghan künlerning biride, perzentidin ayrilghan bir Uyghur anining balisi üchün éytqan yürek sözlirini, shundaqla perzentningmu öltürülgen dadisi, yiraqtiki méhriban anisigha bolghan séghinishini tesewwur qilip, bir naxsha tékistni yézip chiqqan.
Nobushi shiyo ependim xanimi bilen bu tékistni qandaq qilip téximu tesirchan bir eser qilip chiqish heqqide oylirini ortaqlashqandin kéyin, tékistning tunji oqurmini noboshining xanimi uni bir yéqimliq ahanggha sélip körgen. Netijide, chin insaniy méhir-muhebbettin pütken, yéqimliq eser wujudqa kelgen.
Rézhissor nobushi shiyo ependim we uning méhriban xanimi ijad qilghan “Elley naxshisi” namliq bu güzel muzikiliq eserdiki anining rolini alahide teklip bilen közge körün'gen yaponiyelik yash naxshichi saya xanqiz yéqimliq we méhriban awazi bilen alghan, 10 yashliq Uyghur qizi türken'ay exmet chet'elde ösken bolsimu Uyghurluqi bilinip turidighan balilarche sebiy awazi bilen perzentning rolini oynighan.
Bularning hemmisi qoshulup nahayitimu addiy, emma yürekni ezgüdek sap we güzel mélodiye pütüp chiqqan.
Biz eserning aptori rézhissor nobushi shiyo ependini Uyghurlargha béghishlan'ghan “Elley naxshisi” heqqide mexsus ziyaret qilduq:
Muxbir: Uyghurlar téma qilin'ghan bir eser ishlishingizge néme seweb boldi?
Jawab: men rézhissor nobushi shiyo.
Ötken yili, shimaliy koréye teripidin tutqun qilin'ghan yaponlar toghrisda ishligen kinorimiz élan qilin'ghanda, yaponiyediki xalmet rozi ependim Uyghurlar toghriliq filim ishlishimni telep qildi.
Kino, filim ishlesh waqit we shara'it telep qilidighanliqi üchün, aldi bilen bir naxsha ishlep béqishni qarar qildim.
Chünki tarixtimu amérika we wiyétnam urushliridiki échinishliq paji'elerni dunyagha anglatqan naxshilarningmu dunyada zor tesir küchi bolghanidi.
Muxbir: “Elley naxshisi” ning alahidiliki heqqide toxtilip baqsingiz?
Jawab: naxshining asasliq mezmunigha kelsek, hazirqi weziyet tüpeyli ayrilip turuwatqan bir ana bilen perzentning ay we yultuzgha qarap turup séghinish, échinish, qayghurushtek qaynaq héssiyati naxsha tili arqiliq ipadilen'gen. Shundaqla Uyghurning hazirqi échinishliq ehwalining kartinisi sözlen'gen.
Naxsha yapon tili nusxisi we in'glizche nusxisi shundaqla kichik qizchaqning Uyghur tilida éytqan nusxisi hem kara'oké nusxisi qatarliqlardin terkib tapqan bolup, plastinka sheklidimu tarqitilmaqchi.
Méningche bu naxsha dunyaning herqaysi jaylirida keng alqishqa érishse kishilerning Uyghurgha bolghan hésdashliqi, qollishi yenimu küchiyidu dep oylaymen.
Muxbir: bu eserni yenimu keng tonushturush pilanliringiz barmu?
Jawab: 5-ayning axirida bu eserning axbarat élan qilish yighini échilidu shundaqla eser élan qilinidu.
Bundin kéyin dölet ichidiki radi'o istansiliri, herxil pa'aliyetler we yutup qanallirida keng kölemde tarqitishni pilanlawatimiz. Shundaqla bir qisim chong tiptiki pa'aliyetlerning bashlinish qismida neq meydanda orunlash pilanimizmu bar.
Yaponiyediki Uyghurlardin yuqiriqi eserning muweppeqiyetlik chiqishigha xalis yardem qilghuchi, emma nam sheripini ashkarilimasliq sherti bilen melumatlar bergen Uyghur yashlirining bildürüshiche, “Elley naxshisi” ning muzikisining ishlinishi awazgha élishi we süretke élinip jeryanida 20 din artuq kespiy muzika rézhissori we xadimlar, sen'etkar we pida'iylar aylarche xizmet körsetken bolup, yaponiyediki yash talant igiliridin bashqa qazaqistandiki bir qisim Uyghur chalghuchilarmu hemkarlashqaniken.
Bu eser siyasiy mezmunlardin mustesna bolghan tarqitish wasitiliriningmu bimalal tarqitalaydighan telipini hazirlighini üchün, mezkur eserni ishligen hemkarliq guruppsidikler yaponiyede yangrighan bu “Elley naxshisi” ning, til, din, zaman we makan cheklimilirini bösüp ötüp her qandaq kishining qelbini lerzige sélip, Uyghur dawasining dunya miqyasida qollash nisbitini ashurushta belgilik rol oynishini ümid qilmaqtiken. Shundaqla yéqin kelgüside, bu eserning pilastinka nusxisi, süretlik nusxisi qatarliqlar bazargha sélinip, barliq kirim Uyghur dawasigha i'ane qilinidiken.