Exmet dawut'oghlu: “Xiyalimdiki xitay” resim musabiqisige “Xiyalingizdiki sherqiy türkistan” ni sizip eweting

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2021.05.10
Exmet dawut'oghlu: “Xiyalimdiki xitay” resim musabiqisige “Xiyalingizdiki sherqiy türkistan” ni sizip eweting
Photo: RFA

Xitayning Uyghurlargha qarita “Irqiy qirghinchiliq” yürgüzgenliki amérika hökümiti, kanada, gollandiye we en'gliye parlaménti teripidin birdek békitilgen bir peytte türkiyede 5-ayning 3-küni bashlinip, 6-ayning 13-küni axirlishidighan “Xiyalimdiki xitay” mawzuluq resim sizish musabiqisi qattiq naraziliqqa uchrimaqta. Türkiyening sabiq bash ministiri, “Kélechek” partiyesi re'isi exmet dawut'oghlu bash bolup, köp sanda siyasetchi, ziyaliy, ammiwi teshkilat mes'ulliri we xelq ammisi ottura mektep oqughuchiliri sizghan resimlerni tarqatmaqta.

“Kélechek” partiyesi re'isi exmet dawut'oghlu faruq nazmi ismida bir oqughuchi “Xiyalimdiki xitay” mawzuluq resim sizish musabiqisige ewetish üchün sizghan kök bayraqqa salam bériwatqan bir qiz oqughuchining resimini özining twittér adrésidin tarqatti.

Exmet dawut'oghlu resimning chüshendürüshige munularni yazghan: “Milliy ma'arip ministirliqi ösmürlirimiz arisida resim sizish musabiqisi ötküzüwatidu. Bizning xiyalimiz sherqiy türkistan. Söyümlük ösmürler! siler ata yurtunglardiki qérindashliringlarning zulumdin qutulushining resimini sizip mezkur musabiqige ewetinglar”.

“Kélechek” partiyesi mu'awin re'isi selchuq özdagh ependi twttér arqiliq shuni tarqatti: “Hörmetlik milliy ma'arip ministiri ziya selchuq ependi ‛xiyalimdiki xitay‚ namida resim sizish musabiqisi ötküzüpsiz, bu resimdiki so'alni xitayning türkiyede turushluq elchisidin sorap, bergen jawabini türk xelqi bilen ortaqlishalamsiz? sizning ilim adimi siyasetchi ikenlikingizni körüp baqayli”.

U, bu yazma bilen birlikte qolida ‛qérindashlirim qeyerde?‚ dégen xetni kötürüwalghan qizning sizghan resimini tarqatqan.

Ijtima'iy taratqularda bezi kishiler xitay dölet re'isi shi jinpingning etrapida Uyghurlarning peqetla béshi sizilghan resimni, yene beziler xitay bayriqidin kiyim kiygen bir ademning bir Uyghurning aghzini tutuwalghan qiyapiti arqiliq Uyghurlarning pikir erkinliki yoqluqi ipadilen'gen resimni ortaqlashqan.

Yene beziler, “Xiyalimdiki xitay” dep téma qoyup, xitay bayriqidin yasalghan dargha ésilghan Uyghurlar, türkiye bilen xitay dost boluwatqanda xitay teripidin qilich bilen öltürülgen Uyghurlar, meschitlerni chéqiwatqan, Uyghurlarni türme we lagérlargha solawatqan xitaylar qatarliqlar teswirlen'gen türlük resimlerni ortaqlashti. Ayshe zawki isimlik qiz sizghan “Xiyalimdiki xitay” mawzuluq resimde xitay saqchilirining Uyghurlarni türmilerge solighanliqi, darlargha asqanliqi teswirlen'gen teswirlen'gen. Yene bezi resimlerde bolsa xitayning Uyghurlarning tamlirigha xitayche “Her jehettin tajawuz qilip Uyghurlarni assimilyatsiye qilayli” dégen sho'arlar yézilghanliqi teswirlen'gen.

Bulardin sirt türkiye yazghuchlar uyushmisi bayanat élan qilip, türkiye ma'arip ministirliqini “Xiyalimdiki xitay” namliq resim sizish körgezmisini derhal toxtitishqa chaqirdi. Bayanatta mundaq déyilgen: “Bügünki weziyette milliy ma'arip ministirliqi mexsus höjjet tarqitip bildürgen ‛xiyalimdiki xitay‚ namliq resim sizish pa'aliyitini qobul qilghili bolmaydu. Xitayning Uyghur rayonida élip bériwatqan bésim siyasitini bezi döletler irqiy qirghinchiliq dep békitken bügünki künde türkiyening buni körmeske sélip bundaq bir musabiqe ötküzüshini izahlap bergili bolmaydu. Xitayning Uyghurlargha qiliwatqanlirigha pütün dunya inkas qayturuwatqan bügünki künde, türkler bilen dini, tili we medeniyiti oxshash bolghan Uyghurlarning hemmisi xitayning zulumigha uchrawatqan bügünki künlerde ‛xiyalimdiki xitay‚ namliq resim sizish musabiqiside éqiwatqan köz yéshi bilen éqiwatqan qandin bashqa némilerni sizghili bolidu? xataliqtin qaytish bir pezilettur. Milliy ma'arip ministirliqi bu xataliqidin derhal qaytishi kérek. Eger bu xataliqtin qaytmisa türk tarixigha qérindashlirigha xitay qilghan zulumgha ortaq bolghan dep yézilidu. Xitay hökümiti bilen türkiyediki xitayperesler, Uyghurlargha élip bériliwatqan zulumni inkar qiliwatidu. Eger zulum yoq bolsa néme üchün xitay xelq'ara közetküchilerni rayon'gha kirgili qoymaydu?”

Tonulghan zhurnalist osman oqtay ependi ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “Türkiye hökümitining közi körmeydu, quliqi anglimaydu. Uyghurlar shundaq zulumgha uchrawatsa buni ötküzüshi kishini heyran qalduridu. Buninggha qarshi naraziliq bildürüshimiz kérek. Méning ete bu heqte bir obzorum élan qilinidu”.

Türkiyede pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan teshkilatlar birliki re'isi hidayetulla oghuzxan ependi türkiyediki bezi ammiwi teshkilatlar bilen birlikte ma'arip ministirliqigha xet yazghanliqini, mezkur musabiqige qarshi naraziliqning künsayin küchiyiwatqanliqini bayan qildi.

U, türkiye yazghuchilar jem'iyiti bilen birlikte shé'ir yézish musabiqisi bilen “Xiyalimdiki sherqiy türkistan” namida resim sizish musabiqisi ötküzidighanliqini bildürdi.

Türkiye ma'arip ministirliqi we xitay elchixanisining qollishi bilen enqerediki xelq'ara ilim we kültür wexpi 2016-yilidin buyan ottura mektep oqughuchiliri arisida “Xiyalimdiki xitay” mawzuluq resim sizish musabiqisi ötküzüp kelmekte. Xitay terep, bu musabiqide yaxshi netijilerni qolgha keltürgen oqughuchilarni tallap, xitayning béyjing, shangxey we shi'en qatarliq sheherlirige apirip ziyaret qildurup kelgen. Bu yilqi ékskursiyede oqughuchilarni shi'endiki meschitlernimu ékskursiye qilduridighanliqi yézilghan. Bu pa'aliyetning burun anche naraziliqqa uchrimighan bolsimu, emma bu qétim bunchiwala naraziliqqa uchrishi kishilerning diqqitini tartmaqta.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.