Gérmaniyede “5-Iyul ürümchi weqesi” ning 11 yilliqi namayish bilen xatirilendi

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2020.07.06
germaniye-5-iyul-namayish.jpg (Ongdin solgha) d u q re'isi dolqun eysa, gérmaniye parlaménti ezasi margaréta ba'use, ilham toxtini qutuldurush guruppisining re'isi enwerjan, yawropa sherqiy türkistan birliki teshkilatining re'isi esqerjan we bawariye parlaméntining mu'awin re'isi markos réndibaxér. 2020-Yili 4-iyul, gérmaniye.
RFA/Ekrem

Gérmaniyede ötküzülgen “5-Iyul ürümchi weqesi” ning 11 yilliqini xatirilesh namayishigha köpligen Uyghurlar we parlamént ezaliri qatnashti.

D u q ning teshebbusi, “Yawropa sherqiy türkistan birliki” ning uyushturushi bilen 7-ayning 4-küni gérmaniyening myunxén sheher merkizide “5-Iyul ürümchi weqesi” ning 11 yilliqini xatirilesh namayishi ötküzüldi. Namayishqa myunxén we uning etrapidiki sheherlerdin kelgen köp sandiki Uyghurlar ishtirak qilghandin sirt, d u q ning rehberliri, “Yawropa sherqiy türkistan birliki” ning xadimliri, “Tehdit astidiki xelqler teshkilati” ning mes'ulliri, “Ilham toxtini qutuldurush guruppisi” ning ezaliri, bir qisim türkler, xongkongluqlar we bashqa kishilik hoquq teshkilatlirining wekillirimu qatnashti.

Namayish muqeddimiside “Yawropa sherqiy türkistan birliki” ning re'isi esqerjan ependi Uyghurche we gérmanche tillarda nutuq sözlep, bu qétimqi namayishning bundin 11 yil ilgiri ürümchide yüz bergen qanliq qirghinchiliqni xatirilesh hemde xitayning sherqiy türkistan xelqi üstidin élip bériwatqan éghir zulum siyasitini dunyagha yene bir qétim pash qilish meqsitide élip bérilghanliqini chüshendürüp ötti.

Namayishta alayiten gérmaniye paytexti bérlindin kelgen gérmaniye parlaméntining ezasi, yéshillar partiyisining sözchisi margaréta bawzé xanimmu nutuq sözlep, xitayning Uyghur milliti üstidin élip bériwatqan éghir basturush siyasitini qattiq eyiblidi. U sözide “Sherqiy türkistan” ibarisini qollinip, nöwette sherqiy türkistanliqlarning siyasiy, iqtisadiy, medeniyet jehetlerdin, belki Uyghur bolghanliqi seweblikla irqiy jehettin qirghin qiliniwatqanliqini, dunyaning bu adaletsizlikke süküt qilmasliqi kéreklikini, bolupmu gérmaniye bashta bolup pütün yawropa ittipaqigha eza döletler we bashqa gherb démokratik döletlirining xitaygha qarshi jiddiy tedbir qollinishi lazimliqini bayan qildi.

Bu namayishqa ishtirak qilghan yene bir muhim siyasiy erbab bawariye parlaméntining mu'awin re'isi markos rindébaxér ependi boldi. U sözide bundin 11 yil ilgiri ürümchide yüz bergen bu weqeni “Irqiy qirghinchiliq” dep atidi we xitayning bu qirghinchiliqni jaza lagérlirini tesis qilish arqiliq Uyghurlar üstidin bügünmu dawamlashturuwatqanliqini, özining Uyghurlarning semimiy bir dosti bolush süpiti bilen xitayning bu insaniyetke qarshi jinayetlirini qattiq lenetleydighanliqini, pütün dunyaning xitaygha qarshi ortaq sada chiqirishini ümid qilidighanliqini bildürdi.

Namayishta söz alghan d u q re'isi dolqun eysa ependi nöwette sherqiy türkistanda dawam qiliwatqan irqiy qirghinchiliqlarni qisqiche bayan qilip ötkendin kéyin, “Eger dunyagha kishilik hoquq, insaniy qedir-qimmet yenila lazim bolsa, eger dunya barliq heqliri éghir derijide depsende qilishlargha uchrawatqan Uyghurlargha hésdashliq qilmaqchi bolsa, hazir bu héssidashliqini ipade qilishning del waqti ikenlikini, eksi teqdirde kéchikidighanliqini, chünki Uyghurning millet süpitide tarix sehnisidin pütünley yoqilish girdabida turuwatqanliqini” tekitlep ötti.

Gérmaniyening göttin'gén shehiridin kélip bu qétimqi namayishqa qatnashqan “Tehdit astidiki xelqler teshkilati” ning diréktori ulrik déliyus ependimu uzun nutuq sözlidi. U sözide bügün bundin 11 yil ilgiriki bu qanliq qirghinchiliqni xatirileshtiki meqsedning xitayning ötmüshte élip barghan jinayetlirini dunyaning ésige sélish üchünla emes, belki bundaq qirghinchiliqlarning bügünmu sherqiy türkistanning her yéride éghir derijide dawam qiliwatqanliqini pash qilish, süküt ichide turuwatqan dunyaning millet süpitide yoqitiliwatqan Uyghurdin ibaret bir millet üchün awaz chiqirishini ümid qilishtin ibaret ikenlikini ipade qildi.

Bu qétimqi namayish myunxén shehirining soda we sayahet merkizi bolghan karlzplatz meydanida ötküzülgen bolghach köpligen kishilerning jiddiy diqqitini tartti. Ay-yultuzluq kökbayraq we jaza lagérlirigha a'it süretler, xitaygha qarshi lozunkilar, teshwiqat nutuqliri kishilerning ziyaret obyéktigha aylan'ghan idi.

“Yawropa sherqiy türkistan birliki” teshkilatining re'isi esqerjan ependi namayish jeryanida ziyaritimizni qobul qilghanda, “5-Iyul ürümchi weqesi” ni xatirileshning meqsiti hem ehmiyetlirini tilgha élip ötti.

Uzun musapini bésip bu namayishqa qatnishish üchün kelgen “Xeter astidiki xelqler teshkilati” ning diréktori ulrik déliyus ependi ziyaritimizni qobul qilghanda özining herqachan Uyghurlarning yénida ikenlikini ipadilesh üchün “5-Iyul ürümchi qirghinchiliqi” ni xatirilesh namayishigha her yili qatniship kéliwatqanliqini eskertti.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.