Gérmaniye paytexti bérlinda xitaygha qarshi birleshme namayish élip bérildi

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2020.01.21
Germanye-Parlamenti-insan-heqleri-komititin-reisi-Gyde-Jensen-xanim.jpg Gérmaniye parlaménti insan heqliri komitétining re'isi gude yénsén xanim namayishta sözlimekte. 2020-Yili 19-yanwar, bérlin.
RFA/Ekrem

Bérlinda Uyghurlar, türkler, tibetlikler, teywenlikler we xongkongluqlarning xitaygha qarshi birleshme namayishi ötküzüldi.

12-Yanwar we 18-yanwar künliri gérmaniyening hamburg shehiridiki türkler, türkmenler, ezerbeyjanliqlar, erebler we gérmanlar birliship xitayning Uyghur diyarida tesis qilghan jaza lagérliri tüzümige, Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan étnik we medeniyet qirghinchiliqlirigha qarshi qanche ming kishilik zor namayish élip barghan idi. 19-Yanwar küni, d u q ning bash bolup teshkillishi bilen gérmaniye paytexti bérlinda Uyghurlar, türkler, tibetlikler, teywenlikler, xongkongluqlarning qoshulushi astida xitaygha qarshi kölimi zor bolghan birleshme namayish ötküzülgen.

Gérmaniyening myunxén shehiridin alayiten bérlin'gha bérip bu namayishqa qatnashqan d u q ning yawropagha mes'ul wekili, yawropa sherqiy türkistan birliki teshkilatining re'isi esqerjan ependining bildürüshiche, namayishqa gérmaniye parlaméntining bezi ezalirimu ishtirak qilip nutuq sözligen we gérmaniye hökümitini xitaygha bolghan bésimni kücheytip jaza lagérlirini taqash üchün heriket qollinishqa chaqirghan.

Esqerjan ependining tilgha élishiche, bu qétimqi namayishta nutuq sözligen teshkilat wekilliri xitayning “Sherqiy türkistan, tibet, xongkonglarda yürgüzüwatqan gheyriy insaniy siyasetliri” ni qattiq eyibligen hemde xitayning jaza lagérlirini derhal taqishini telep qilghan.

Namayish meydanida jarangliq sho'arlardin sirt, merhum naxshichi küresh küsenning “Atlanduq” namliq naxshisi ünlük qoyuwétilgen. Bu namayishqa qatnashqan bérlindiki “Alip erenler” namliq türk teshkilatining ezaliridin enderbey bu heqte toxtalghanda, özlirining herqachan Uyghurlar we sherqiy türkistan dewasi bilen birge ikenlikini tilgha aldi. U mundaq dédi: “Biz her zaman sherqiy türkistandiki zulumning qarshi teripide turimiz. Sherqiy türkistan bolsa bizning ata wetinimiz, ata diyarimiz. Ejdadlirimizning yurti. Bizning hazir qolimizdin kéliwatqini xitaygha qarshi sherqiy türkistan üchün namayish qilish, Uyghurlargha munasiwetlik yighinlarni uyushturush, teshwiqat pa'aliyetlirini élip bérish boluwatidu. Qolimizdin bashqa ishlar kelgen teqdirde, uni qilishqa derhal hazirmiz. Alla sherqiy türkistan xelqige yar we yardemchi bolsun. Sherqiy türkistan xelqige azadliq nésip eylisun.”

Bérlindiki namayishqa qatnashqan Uyghurlardin zibulla ependining bildürüshiche, namayishchilar qollirida ay yultuzluq kökbayraqlarni jewlan qildurush bilen birge, xitay türmiliri we jaza lagérlirigha qamalghan Uyghur serxillirining resimlirini boynigha ésip turup namayish qilghan.

Bérlinda yashawatqan d u q bérlin ishxanisining mes'uli, qurultay yashlar komitétining re'isi gheyur qurban ependining bayan qilishiche, bu qétimqi namayish gérmaniyening simwoli bolghan brandéburg meydanida, yeni gérmaniye bash ministiri anjila merkil xanimning ishxanisining yénida bashlan'ghan. Minggha yéqin namayishchilar bu yerdin yolgha chiqip, 2-dunya urushidin kéyin gérmaniyeni “Sherqiy gérmaniye” we “Gherbiy gérmaniye” dep ikkige ayrip tashlighan “Bérlin témi” gha qarap yürüsh qilghan.

Namayishqa ishtirak qilghan muzepper isimlik bir türk kishi bu namayishqa qatnishishtiki meqsitini mundaq bayan qildi: “Men ötken yili bérlinda uyushturulghan xitaygha qarshi namayishqa qatnashqan idim. Bügünki bu namayish sépigimu xushalliq bilen qoshuldum. Meqsitim: xitay hakimiyitining sherqiy türkistandiki Uyghur qatarliq musulman qérindashlirimizgha séliwatqan zulumlirigha qarshi jar sélish, awazimizni dunyagha anglitish. Bizning Uyghur qérindashlirimizgha hésdashliq qilish, ular bilen bir septe turush mejburiyitimiz bar.”

Melum bolghinidek, ötken yili 11-aydin bashlap gérmaniyening köpligen sheherliride yashawatqan türk xelqi we bashqa islam jama'iti özlükidin qozghilip xitaygha qarshi kölimi zor bolghan birleshme namayishlarni élip barghan idi. Bu yil yanwar éyi kirishi bilenla xitaygha qarshi namayishlar yene bashlandi. Yalghuz gérmaniyedila emes, yawropaning Uyghurlar nisbeten köprek topliship olturaqlashqan elliride xitaygha we uning Uyghur diyarida tesis qilghan jaza lagérlirigha, milliy zulumlirigha qarshi pa'aliyetler tushmutushtin bash kötürmekte. Xitayning zulumigha, bésimlirigha duch kéliwatqan teywenlikler, xongkongluqlar, tibetlikler we mongghullarmu bu sepke qoshulmaqta.

D u q rehberlirining bildürüshiche, bu yil ichide yawropadiki birqisim döletlerde yene teywenlikler, xongkongluqlar, tibetlikler, mongghullar shundaqla türk we bashqa musulman milletlerning hemkarliqi, kishilik hoquq teshkilatlirining yardimide kölimi zor bolghan birleshme namayishlar teshkillinidiken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.